Powiedział światu co chciał...

2

Beskid Sądecki, Pieniny
ZACHODNIE KRAŃCE

ŁEMKOWSZCZYZNY

dzień 4        rozdział 7

Zachodnie krańce Łemkowszczyzny leżą poza Beskidem Niskim, zachodząc na Beskid Sądecki i Pieniny. Jest tu perła polskich uzdrowisk położna w malowniczej dolinie Kryniczanki, skryta w toni leśnych wzniesień. Żył tutaj pewien Łemko, jeden z najbardziej znanych Łemków w Polsce i na świecie. U ostatnich lat swojego życia, w przededniu międzynarodowej sławy chodził po Krynicy z takim listem przywieszonym na sznurku u szyi:

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Śladami papieża: ostatnia kardynalska wędrówka

Tamtego wrześniowego dnia, 37 lat temu, trzej Wędrowcy mieli pochmurny, mżysty dzień. Taki był pożegnalny dzień z Beskidami kardynała Karola Wojtyły. Dzisiaj spoglądamy na tamten dzień przez pryzmat czasu jego papieskiej posługi i pożegnania. Czas mknie do przodu - oddalamy się od tamtych dni, ale dusza i zmysły pozostają wrażliwe na jego wspomnienie. Jest w tym też jakaś tęsknota, chęć sentymentalnego powrotu do tego co przeminęło... żeby choć na chwilę dało się otworzyć wrota czasu i zajrzeć przez nie wstecz na świat, jakże inny niż ten dzisiejszy. A gdyby tak dotknąć tych samych ścieżek, którymi wędrował Karol Wojtyła, znany później jako Jan Paweł II, zobaczyć to, na co kiedyś z podziwem spoglądał i co było tak bliskie jego sercu? Może wtedy uchylą się choć trochę te wrota czasu i ukażą to co chcemy zobaczyć, czy przypomnieć sobie to co kiedyś nas inspirowało, co było ważne, a umknęło naszej pamięci w bezładnym zgiełku dzisiejszego czasu.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Krwawy Superksięzyc

Nie spaliśmy długo tej nocy, ledwie 3 godziny. Trudno było zasnąć w obawie, że zaśpimy, choć nastawiliśmy aż dwa budziki na drugą w nocy. Nie darowalibyśmy sobie, gdybyśmy przespali to niecodzienne zjawisko astronomiczne, tym bardziej, że prognozowane są bardzo dobre warunki pogodowe. Bezchmurne niebo jest gwarantem wyśmienitych obserwacji krwawego superksiężyca. Z tego właśnie powodu dzisiejsza noc jest wyjątkowa.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Do Wołtuszowej przez beskidzkie połoniny

1

Beskid Niski
WSCHODNIA ŁEMKOWSZCZYZNA

dzień 3    rozdział 6

Połoniny poza Bieszczadami? Gdzie? Otóż są takie miejsca w Beskidzie Niskim pokryte rozległymi łąkami, na podobieństwo połonin znanych z Bieszczadów. Kiedyś pokryte były pasami łemkowskich pól i łąk, dzisiaj stanowią rozległe murawy, na których powstrzymana została sukcesja lasu. Nie są bardzo rozległe, ale za to... mniej popularne od Bieszczadów.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej

1

Beskid Niski
WSCHODNIA ŁEMKOWSZCZYZNA

dzień 2        rozdział 5

Wieś miał założyć niejaki Zyndram z Maszkowic herbu Słońce, który otrzymał za zasługi wojenne obszary leśne od króla Władysława Jagiełły. Zyndram przybył tutaj z jeńcami pojmanymi w bitwie pod Grunwaldem, których skierował do wyrębu lasu. Tak miała powstać osada przy potoku Panna, zwanym niegdyś Sołotwyna. Nie ma pewności, czy faktycznie tak było, bowiem pierwsze wzmianki o wsi Zyndranowa pojawiają się dużo później.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Muzeum Kultury Łemkowskiej w Olchowcu

1

Beskid Niski
WSCHODNIA ŁEMKOWSZCZYZNA

dzień 2        rozdział 4

Olchowiec to wioska zagubiona gdzieś w sercu Beskidu Niskiego, położona w uroczej krainie zamkniętej ze wszystkich stron lesistymi wzniesieniami, niemalże odizolowana. Wioski łemkowskie miały przeważnie zabudowę szeregową, co warunkowało naturalne ukształtowanie dolin, w których lud ten osiedlał się. Tutaj jest trochę inaczej, bo w centrum tej krainy wznosi się Horb.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Baranie

1

Beskid Niski
WSCHODNIA ŁEMKOWSZCZYZNA

dzień 2        rozdział 3

Z lasów na wzgórzach otaczających Rudawkę Rymanowską wolno unoszą się welony mgły. Ponad nami niebo zachmurzone. Wilgotny, ale ciepły poranek nastał nad doliną Wisłoka. Ostatnie dni lata to zapowiedź zbliżającej się jesieni. Dzień kurczy się co raz bardziej. Ma być dzisiaj pochmurno, może nawet deszczowo, ale to nic nie szkodzi... wkrótce ta jesień, która już nadchodzi zabarwi te lasy płomiennymi kolorami.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Na węgierskim trakcie

1

Beskid Niski
WSCHODNIA ŁEMKOWSZCZYZNA

dzień 1        rozdział 2

Słońce jest już całkiem nisko - wkrótce dotknie wzniesień Beskidu Niskiego. Jaśliska ogarnia senność. To niegdysiejsze miasteczko stanowiące centrum administracyjne i handlowe dla pobliskich siół swoją największą świetność ma już chyba za sobą. Na dawnej Łemkowszczyźnie było polską wyspą rzymskokatolickiej wiary. Rusnakom, czyli ludziom greckiej wiary nie wolno było się w nim osiedlać, zaś Żydzi mieli ograniczone prawa w dzierżawieniu nieruchomości i handlu w mieście. Rozwój Jaślisk miał znaczący wpływ na życie pobliskich siół łemkowskich.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Kamień nad Jaśliskami i dolina Bełczy

1

Beskid Niski
WSCHODNIA ŁEMKOWSZCZYZNA

dzień 1        rozdział 1

Hej, las rymanowski za mgłą,
a mnie dzisiaj jechać do Krakowa
czemuż mi to oczy zaszły łzą,
czemuż słońce za chmury się chowa?
Hej, gospodarz myje powóz na drogę,
spakowane koszyska już stoją,
jeno rozpierzchłych myśli sprząc nie mogę
ni w podróżny tobołek związać żałość moją.
Jeden mi się podobał ten las, jako ściana
stał przede mną posępny, dumny, tajemniczy...

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Howerla

Jest po deszczu. Lało w nocy lało i cieszyliśmy się z tego, że to właśnie wtedy, a nie teraz. Dobrze się spało przy stukających o szybę kroplach, Droga dojazdowa do Zaroślaka jest jeszcze wilgotna, wypełniona kałużami wody. Temperatura jednak rośnie. Robi się cieplutko, a nawet nieco duszno. Słońce zasłaniają chmury, ale ochoczo podchodzimy do dzisiejszego dnia, bo mamy wejść na najwyższy szczyt Ukrainy.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Pop Iwan

Spoglądaliśmy wczoraj na te góry jak zaczarowani pięknym pejzażem. Są one jak legendy niosące stare historie w czasy współczesne. Niektórzy otaczają je nawet pewnym rodzajem kultu, snując opowieści, czy wspominając dawne wędrówki. Skrywają one mnóstwo wiosek, jakby zagubionych i zapomnianych, odciętych od świata mimo dochodzących dróg, ale dróg niezwykłych, przeciskających się często przez ciasne przewężenia dolin, czasami przepaściście nad łożyskami rzek, przecinając je od czasu do czasu po drewnianych mostach, albo wprost przez bród.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Pohrebtyna i Baba Ludowa

Opary mgły unoszą się nad zielonymi trawami skąpanymi w porannej rosie. Chłód poranny, senna pogoda panuje w Werchowynie. W okresie międzywojennym miejscowość była znana pod nazwą Żabie. Nazwę taką miejscowość ta nosiła jeszcze do 1962 roku. Dzisiaj stanowi jedno z centrów kultury Hucułów. To dogodne miejsce na wypady po wschodniej część Ukraińskich Karpat. Dzisiaj udajemy się stąd w głąb doliny Czarnego Czeremoszu (ukr. Чорний Черемош) - rzeki, która przepływa przez Werchowynę.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Ostatnia wycieczka

Była to sobota, 9 września 1978 roku. W malowniczo położonej pośród wzniesień Beskidu Żywieckiego wsi Skawica pojawiło się trzech wędrowców: ks. prof. Tadeusz Styczeń, ks. Stanisław Dziwisz oraz ówczesny metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła, wracający z niedawno odbytego konklawe po którym nowo wybrany papież przyjął imię Jan Paweł I. Trzej wędrowcy wyruszyli w górę doliny potoku Skawiczanka, zwanego Skawicą Sołtysią. Magnetyzujący szum wartkiego potoku i unoszące się nad nim rześkie górskie powietrze, ustronie zacisznej doliny nie były im obce, ale jak zwykle pieśń tutejszej przyrody uspokajała ich myśli i serca, zapewne kreowała też rozmowę, której tematyki nie znamy.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Kawałek polskiej historii

Zamek nie góruje na wysokim wzgórzu, lecz choć leży w obniżeniu terenu, to wysokim murem odbija się od płynącego obok Dniestru. Schowany w zagłębieniu dumnie spogląda w nurt rzeki należącej do zlewiska czarnomorskiego. Przez Turków rzeka ta Turla była zwaną, a w starożytności z greckiego Tyras na nią mówiono. Wiele źródeł ją tworzy i zasila, wszystkie leżą w Karpatach Wschodnich. Podaje się, że jej główne źródła biją około 3 km na południe od ukraińskiej wsi Rozłucz (ukr. Розлуч), pod kulminacją Czontyjówki (913 m n.p.m.). Kiedyś zdania badaczy były podzielone w tym temacie. Wzdłuż biegu Dniestru żyją ludzie o tradycjach rusińsko-mołdawskich, zapewne ze szczyptą wpływów polskich, tureckich, czy też tatarskich. Widoczny jest też dzisiaj wpływ świata zachodu, a przede wszystkim chyba zachłyśnięcie amerykańskością, co widać np. na stacji paliw, gdzie sprzedawane są „amerykańskie” hot dogi, obok innych „zwyczajnych”.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Jarowica i Tomnatyk (Pamir)

Od rana słońce próbuje rozbić chmarę chmur. Wschodząc rozżarza poszarpany horyzont na wschodnim krańcu Karpat Ukraińskich. Dzień wstał w Werchowynie, słońce nadaje mu nutę optymizmu. Próbujemy przyzwyczaić się do specyficznego ukraińskiego jadła. Nie jest złe, ale trzeba się przestawić. Popijamy słodką herbatą, która tutaj wśród miejscowej ludności nie jest codziennością. Cukier jest bardzo drogi, ale turystom z Polski gospodarze nie żałują tego herbacianego dodatku.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Rotyło

Chmury zawisły bardzo nisko. Ciągle mży. Wzniesienia wchłania biała bezkresna toń stojącej mgły. Tak nas ugościły Góry Pokuckie. Niegdyś zaliczane były do tzw. Beskidów Huculskich. Określenie takie znane było przed II wojną światową, a odnosiło się do górskich terenów na południowym wschodzie II Rzeczypospolitej, zamieszkiwanych przez Hucułów - górali pochodzenia rusińsko-wołoskiego. Ich kultura osiadła tutaj, w górnym dorzeczu Prutu i Czeremoszu, z dala od szlaków handlowych, dróg i miast. Zajmowali się pasterstwem, hodowlą bydła i myślistwem. Znani też byli z pięknych i bardzo wytrzymałych koni huculskich, które sami wyhodowali.

W taką aurę drogi w Karpatach ukraińskich robią się bardzo grząskie. To marne drogi, przeważnie gruntowe, czasem utwardzone, a asfaltem pokryte są tylko nieliczne drogi łączące większe miejscowości. Jest to jednak asfalt marnej jakości. Na Ukrainie chyba nie ma dróg bez dziur, a przynajmniej tutaj na Huculszczyźnie. Są wpisane w tutejszy krajobraz, o czym przekonamy się jeszcze nie raz.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Rohacze

Po raz trzeci tych wakacji stajemy u wylotu Doliny Wąskiej, przez którą wypływa z Tatr Raczkowy Potok. Stajemy w niewielkiej grupce zapaleńców tatrzańskich dwutysięczników, stworzonej po części przez impuls, po części przez znakomite prognozy pogody, a po części przez wspólną pasję górskich wędrówek. Tworzy ją sześciu wędrowców, których tego dnia połączyły podobne cele. Trzy pary, które ruszają na podbój tatrzańskich szczytów: Ela i Henryk, Gosia i Mietek oraz my - Dorota i Marek.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

A ja znów dotknęłam piękna

Janina Brzostowska
Wschód - z szczytu Babiej Góry

Wicher rozwarł w mgłach błękitne okno –
pęk promieni już przez nie się wdarł:
złote skrzydła przyprawił obłokom,
i snu szarość z skał krawędzi starł.
Zginął w blaskach ostatni ślad mroków,
ziemia leży nisko u mych stóp.
Całą przestrzeń żądnym dali wzrokiem
mogę zdobyć, morze sinych gór!
Wśród nich, w ciszy śpiących jeszcze dolin,
nad strugami, co w zieleni lśnią,
witam białe, tak wzgardzone domy
łzą, zbłąkaną niewiadomo skąd.

Poezje babiogórskie. Z wichrem halnym śpiewam… Zawoja-Kraków, 2000, s. 22.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Powitanie dnia na Diablaku

To była noc do innych niepodobna. Spektakl na żywo w autorskim wykonaniu Matki Natury, nieprzewidywalnej i pięknej. Bilety na niego wysprzedały się dość szybko. Jednak nie przeszkodziło to, aby sympatycy tego typu widowisk dołączyli do nas przybywając własnymi środkami transportu. Tak uformowała się grupa 54 śmiałków, która podążyła z orawskiej Przywarówki na najwyższy szczyt polskich Beskidów, najwyższy poza Tatrami szczyt Polski - Diablak wznoszący się na wysokość 1725 m n.p.m.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Otargańce

Dolinę wypełnia jeszcze poranny chłód. Słońce oświetla wierzchołki gór widoczne w głębi doliny i powoli wyszukuje dróg dotarcia do nas z ciepłymi promieniami. Da radę, tylko musimy jeszcze troszkę poczekać, aż przesunie się jeszcze wyżej na niebie. Dolinę tą przemierzyliśmy niedawno, idąc na Rohacze. Było to tydzień temu. W dniu dzisiejszym przez ciągnącą się przed nami Dolinę Jamnicką wyznaczyliśmy sobie drogę powrotu. Dzisiaj niemal od razu zaczynamy ostro i intensywnie, wspinając się na grzbiet Otargańców.

Udostępnij:

Wyświetl całość...

Mały Szlak Beskidzki, etap 5: Zembrzyce - Palcza

MAŁY SZLAK BESKIDZKI

przez cztery pory roku z polskimi zwyczajami ludowymi w tle

PRZED WIOŚNIE	WIOSNA		LATO		JESIEŃ		PRZED ZIMIE	ZIMA
Jare Gody	Zielone Świątki	Noc Kupały	Noc Świętojańska	Od zażynek do dożynek	Dziady	Katarzynki i Andrzejki	Szczodre Gody	Zapusty	Judaszki

---

Od zażynek do dożynek Ziemia plon już wydała. Pierwsze kłosy zbóż zostały już dawno ścięte, zaraz po tym gdy w polach dało się słyszeć pierwsze rytmiczne „pit pilit” przepiórek - sygnał do zbiorów. Wówczas to gospodarz sprawdzał, czy ziarno jest już odpowiednio twarde, a słoma ma odpowiednio jasny kolor. Gdy był to ten moment zdjął kapelusz i prosząc o łaskawość słowami „Daj Panie Boże” rozpoczynał żniwa. Pierwszy snop zboża zwany diduchem lub dziadem miał swoje miejsce w domu, by ustawiony w kącie izby z nadejściem Święta Godowego (Szczodrych Godów) wróżyć urodzaj w następnym roku, jako swego rodzaju talizman przeciw złym mocom. Z pierwszym dniem żniw wiązał się słowiański obyczaj zwany zażynkami, rozpoczynający czas ciężkiej pracy, od której zależał byt przez cały rok do następnych żniw. W ów dzień żniwiarze po zakończonej pracy odpoczywali biesiadując nieopodal pierwszych ściętych kłosów, gromadząc się wokół jadła rozłożonego przez gospodynię na białym obrusie. Lato trwa. Dzień jest jeszcze długi, ale z każdą kolejną dobą ubywa go, a nocy przybywa - słońce wschodzi coraz później i zachodzi coraz wcześniej. Po zakończonych żniwach na zbiory czekają jeszcze inne plony ziemi. Cały okres zbiorów zakończą dożynki, podczas których dziewczęta uwiją wieniec ze wszystkich plonów dorocznych, w podzięce za zbiory. Zwyczajowo Święto Plonów obchodzone jest w okresie równonocy jesiennej (23 września), a więc w dzień pożegnania lata.

Udostępnij:

Wyświetl całość...