Cerkiew w Kotani - reprezentatywna perła Łemkowszczyzny

Należy do najbardziej typowych budowli sakralnych wznoszonych na zachodniej Łemkowszczyźnie. Uznana została przez specjalistów ze Lwowa za najbardziej reprezentatywną na Łemkowszczyźnie, stąd też jej kopia zbudowano w lwowskim Szewczenkowskim Gaju (ukr. Музей народної архітектури і побуту „Шевченківський гай”), znanym skansenie architektury ludowej i życia codziennego. Bez wątpienia cerkiew pw. św. św. Kosmy i Damiana prezentuje wysoką wartość architektoniczną i zabytkową, jest perłą regionu.

Kotań była po raz pierwszy wzmiankowana w 1581 roku, jako wieś królewska należąca do starostwa bieckiego. Pod koniec XIX wieku liczyła ponad 300 mieszkańców w większości wyznania unickiego. W latach 30-tych XX wieku ludność wsi przeszła na prawosławie. Wówczas wybudowano tutaj drugą, niewielką cerkiew, którą po wojnie rozebrano. Kotań zaczęła pustoszeć w 1945 roku, kiedy wyjechała ze wsi pierwsza grupa mieszkańców na tereny radzieckiej Ukrainy. Pozostałą ludność wysiedlono dwa lata później w Zielonogórskie.

Cerkiew stoi nieco na uboczu, pośród zalesionych wzgórz środkowej części Beskidu Niskiego. Nie jest pewna data jej budowy. Nad wejściem do babińca widnieje rok 1841 rok, albo może to być data generalnego remontu cerkwi. Bardzo możliwe, że cerkiew w Kotani wzniesiono na przełomie XVIII i XIX wieku.

Cerkiew pw. św. św. Kosmy i Damiana w Kotani.

Cerkiew pw. św. św. Kosmy i Damiana w Kotani jest budowlą drewnianą o konstrukcji zrębowej, orientowaną, trójdzielną, a więc z jej bryły można wyodrębnić trzy części: babiniec, nawę i prezbiterium. Budowla wyróżnia się strzelistością. Nad babińcem wznosi się wysoka wieża konstrukcji ramowej o pochyłych ścianach, z izbicą na górze zwieńczoną pozorną latarnią. Nawę i prezbiterium przykrywa łamany dach konstrukcji namiotowej z niewielkimi baniami i kutymi krzyżami.

Wchodzimy do wnętrza cerkwi przez babiniec. Nie ma w niej kompletnego, pierwotnego wyposażenia. Po wysiedleniu wsi opuszczona cerkiew niszczała. Dopiero w latach 1962-63 przeprowadzono kapitalny remont, podczas którego cerkiew rozebrano, zakonserwowano i złożono z powrotem dokonując niezbędnych napraw i uzupełnień. Dach przykryto gontem. Wówczas też zabrano XVII-wieczny ikonostas do Muzeum Ikon w Łańcucie. Obecnie w świątyni znajdują się jego fragmenty. Poza fragmentarycznym ikonostasem na wyposażeniu świątyni znajdują się: nastawa ołtarzowa z kopią XVII-wiecznej ikony Kosmy i Damiana, lichtarze ołtarzowe, feretron, dwie chorągwie i pojedyncze ikony.

Wnętrze cerkwi.

Fragmenty ikonostasu.

Św. Mikołaj Cudotwórca Abp Mirr Licyjskich, poł. XVII wieku..

Św. Mikołaj na feretronie.

Ołtarz rzymskokatolicki w prezbiterium.

Męka Pańska, 1737 r.

Kiedy przeprowadzono kapitalny remont cerkwi postanowiono w 1963 roku utworzyć wokół cerkwi lapidarium. Ustawiono wokół niej 22 zabytkowe kamienne nagrobki i figury przydrożne z Nieznajowej, Żydowskiego i Ciechani, chroniąc je tym samym przez niszczeniem. Miał to być zalążek swoistego skansenu łemkowskiej rzeźby kamiennej. Kamienne nagrobki stoją również na terenie przycerkiewnym, za obrębem ogrodzenia z bramą z XIX wieku.

Lapidarium.

Nagrobki na terenie przycerkiewnym.

Obecnie łemkowska cerkiew pw. św. św. Kosmy i Damiana pełni funkcję kościoła filialnego parafii św. Maksymiliana Kolbe w Krempnej. Opiekę nad nią sprawuje Towarzystwo Miłośników Krempnej i Okolicy, któremu dziękujemy za możliwość jej zwiedzenia, a panu Darkowi za opowieść o jej dziejach.

Grupa w Kotani.

Udostępnij: