Pasmo Graniczne [GSB-04]

za nami		pozostało
64,2 km		454,8 km

Bieszczady to góry odmienne od innych, tajemnicze, osnute legendami. Kiedyś kiedy przemierzaliśmy Główny Szlak Beskidzki z naszą najmłodszą córką (wciąż jest najmłodsza i niech już tak pozostanie, bo czwórka dzieciaków to już spora gromadka), kończyliśmy go w Bieszczadach. Gdy byliśmy już na połoninach zapytaliśmy ją (miała wtedy jedenaście lat):

 – Jak ci się podobają te góry?

Spodziewaliśmy się odpowiedzi nieco innej, nawiązującej do cudownie barwnej jesieni, na jaką wówczas trafiliśmy. Ona jednak odpowiedź swoją ustosunkowała do przebytego szlaku, do Beskidu Śląskiego, Żywieckiego, Gorców, Beskidu Sądeckiego i Niskiego. Miała w pamięci przekrój niemal całego szlaku, bowiem byliśmy już u schyłku jego pokonywania.

 – To góry zupełnie inne niż te, przez które dotąd przechodziliśmy – powiedziała nam, nie próbując ani trochę akcentować tego, czy Bieszczady podobają się bardziej, czy mniej, zapewne dlatego, że z każdego odwiedzonego pasma górskiego wyniosła w pamięci jakieś szczególne wspomnienie, czy też dostrzegała jego piękno. Jednak w swej odpowiedzi Ela wyraźnie zwróciła uwagą na to, że krajobraz Bieszczadów znacznie różni się od wcześniejszych pasm.

Współczesne Bieszczady nie przypominają tych powojennych, zupełnie wyludnionych i prawdziwie dzikich. Tamten mit o polskim „dzikim zachodzie” raczej już przeminął i coraz trudniej znaleźć w Bieszczadach miejsca głuchej dziczy. Dzisiaj wybieramy się na pasmo mniej uczęszczane, choć majówka zapewne sprawi, że nie będziemy przemierzać go zupełnie sami, w zupełnej ciszy, czy samotności

POGODA:

noc	rano	dzień	wieczór

TRASA:
Smerek, wieś (602 m n.p.m.) Fereczata (1102 m n.p.m.) Okrąglik (1101 m n.p.m.) Jasło (1153 m n.p.m.) Szczawnik (1098 m n.p.m.) Małe Jasło (1097 m n.p.m.) Worwosoka (1024 m n.p.m.) Rożki (943 m n.p.m.) Cisna (562 m n.p.m.)

Co cztery kijki, to nie dwa ;)

OPIS:
Nad Smerekim wiszą wciąż chmury, tak jak wczoraj. Prognozy nie wykluczają deszczu. Nikt jednak się tym nie przejmuje, nikt nie narzeka. Autokary podjeżdżają, turyści wysiadają… ktoś mógłby pomyśleć czy to przyjemność wędrować w tak ogromnej grupie. Ubezpieczamy się wzajemnie, ale nie wędrujemy depcząc po piętach towarzyszom wędrówki. Każdy ma swój styl i swoje tempo marszu. Wystarczy podporządkować się kilku regułom, aby być w porządku wobec grupy i spotkać się w komplecie w miejscu docelowym. Tworzymy grupę, w której wszyscy świetnie się rozumieją, bo mają wspólny cel i pasję. Dzięki temu z grupą szybko integrują się również nowe osoby, które są z nami po raz pierwszy.

Wioska Smerek powstała samoistnie jako osada pasterska. Jej ludność trudniła się wypasem bydła, owiec i trzody. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z roku 1497. Dopiero Piotr Kmita nadał osadzie prawo wołoskie. W 1754 roku w osadzie wybudowano cerkiew pw. Św. Wielkiego Męczennika Dymitra. Była to typowa cerkiew bojkowska, która przetrwała do roku 1871, kiedy spłonęła wskutek uderzenia pioruna. W roku 1875 wybudowano nową cerkiew, która należała do najpiękniejszych w Bieszczadach. Istniała do roku 1946, tak jak cała wieś. W marcu 1946 roku spłonęła cerkiew, a w drugiej połowie tego samego roku mieszkańcy Smereka zostali wywiezieni na teren dzisiejszej Ukrainy. Zabudowania wsi zostały zniszczone.

Obecnie Smerek rozwija się jako letnisko. Znaleźć tu można nocleg w pokojach gościnnych, pensjonatach, czy też w bazie namiotowej. O godzinie 9.00 w Smereku ruszamy na ciąg dalszy wędrówki czerwonym szlakiem. Najpierw asfaltem wzdłuż nitki potoku Niedźwiedziego. Za ostatnim domem szlak skręca w lewo na gruntową drogę, która doprowadza nas do miejsca, gdzie znajdowała się cerkiew i cmentarz dawnej bojkowskiej wsi.

Potok Niedźwiedzi.

W roku 2008 współcześni mieszkańcy Smereka uporządkowali rejon po dawnej cerkwi i cmentarzu. Praktycznie nic po nich nie zostało, jedynie szczątki kilku krzyży i jeden betonowy cokół. Na wejściu postawiono drewniany krzyż z napisem „Na wieczną pamięć przed historią deportowanym z własnej ziemi miejscowości Smerek”. Idąc głębiej z prawej mijamy metalowy krzyż oparty o konar, po chwili z lewej widzimy większy krzyż rzymskokatolicki z ukrzyżowanym Chrystusem, również oparty o drzewo. Znów z prawej widać umocowany do drzewa mniejszy metalowy krzyż, a na końcu po lewej dostrzegamy betonowy cokół. I to wszystko co udało się nam odnaleźć po starym cmentarzu - kilka ocalałych pamiątek po dawnych mieszkańcach Smereka.

Tu kiedyś stała cerkiew.

Teraz stoi drewniany krzyż.

Teren dawnego cmentarza w Smereku.

Po starym cmentarzu właściwie nie ma już śladu, pozostała tylko pamięć i miejsce po nim wchłaniane przez przyrodę, przez zielone kłącza, primule i barwinki. Historii nie da się cofnąć, ale oby taki czas, jak tamten, nigdy już nie nastąpił.

Pierwiosnek wyniosły (Primula elatior).

Barwinek pospolity (Vinca minor L.).

Opuszczamy teren dawnego cmentarza i podążamy dalej ku zalesionym wzniesieniom Pasma Granicznego. Snują się po nich chmury, próbując je opleść, lecz rozszarpywane są przez ostre wierzchołki świerków. Grupa rozciągnęła się z przodu, zostaliśmy na szlaku we dwoje dzieląc się samotnością. Widokowe łąki porośnięte grupkami brzóz, czy pojedynczymi okazami młodych świerków kończą się na osiedlu Górny Koniec dawnej wsi Smerek. Szlak wprowadza na podmokłą leśną drogę, która wkrótce podrywa się w górę spowalniając jeszcze bardziej nasz wolny marsz. Na jednym z krótkich wypłaszczeń stoku dochodzimy do dwójki naszych przyjaciół (jednych z wielu) z licznej grupy. Alicja i Marek wloką się pod górę tak jak my. Chłoniemy bieszczadzki szlak, wspinając się na Wielką Grań Wopistów - taką właśnie nazwą chciano kiedyś „ochrzcić” grzbiet Fereczatej, który zamierzamy pokonać. Nazwa nie przyjęła się, ale można ją spotkać na niektórych mapach.

Podejście jest żmudne, ale nie nużące, idziemy w dobrym towarzystwie. Pod wierzchołkiem zaczynają przeważać nieco skarłowaciałe buczki. Zaczyna prószyć śnieg, lecz opad ten szybko ustaje. Z wierzchołka dochodzi gwar rozmów. Są tam „nasi” – poznajemy śląski akcent Ludzi Gór, sympatycznych i wesołych ludzi, którzy przyłączyli się do naszej Wielkiej Majówki w Bieszczadach. Jest też Walentyna z Wrocławia, Ewa i Halinka z Tomaszowa Mazowieckiego, są też ludzie z Krakowa i okolic – Danusia, Nina, Kamila, Darek, Kinga i Andrzej. Wesoła gromadka. Jest godzina jedenasta, gdy robimy sobie wspólną fotkę na Fereczatej.

Szlak na Fereczatą.

Fereczata (1102 m n.p.m.).

Szczyt Fereczatej (1102 m n.p.m.) porośnięty zaroślami ma też widokowe polany, z imponującym widokiem na grzbiety Pasma Granicznego, w tym na Jasło na zachodzie, gdzie za parę godzin doprowadzi nas Główny Szlak Beskidzki. Pociągająca dla ucha i tajemnicza nazwa Fereczata pochodzi od wołoskiego słowa „ferece” oznaczającego „paproć”. Nazwa tej góry pojawia się w dokumencie z 1519 roku, jako Fereczathi, który określał granicę między dobrami Kmitów i królewszczyzn.

Z Fereczatej schodzimy dość ostro na przełęcz przed bezimiennym wzniesieniem. Przełęcz pokrywają płaty śniegu. Mgła, czy może chmura okrywa siodło przełęczy. Robi się chłodno, przez kilka minut sypie śniegiem. O godzinie 11.20 wchodzimy na bezimienny wierzchołek. Jest na nim usypany kopczyk kamieni, otoczony lasem pokrzywionych buczków. Kolejne zejście i kolejne wejście na bezimienne wzniesienie, za którym mamy siodło z polaną, za którym wznosi się Okrąglik, pokryty lasem i pocięty rowami dawnych okopów. O godzinie 12.10 docieramy do granicy polsko-słowackiej.

Przełęcz pod Fereczatą.

Bezimienny szczyt.

Przed nami grzbiet graniczny z Okrąglikiem.

Rów - pozostałość po okopach.

Granicą państwową biegną dwa szlaki: niebieski i czerwony (słowacki). To może być mylące bo przez 300 metrów dwa czerwone szlaki, polski i słowacki biegną razem na szczyt Okrąglika. Na Okrąglik wchodzimy o godzinie 12.15.

Na szczycie Okrąglika (słow. Kruhliak; 1101 m n.p.m.) znajdują się drogowskazy polskie i słowackie, a także słupek graniczny I-29. Znakowany czerwonymi znakami Główny Szlak Beskidzki odchodzi tutaj od granicy państwowej i wchodzi w obszar karłowatych buczyn. To obszar niezwykły, gdzie drzewa mają dziwaczne, niespotykane kształty. Wydaje się, że te drzewa żyją, poruszają, niektóre przytulają się do siebie i coś sobie szepczą, a niektóre zamarły w głuchym krzyku, którego nikt nie słyszy, lecz widzi poprzez swarliwą posturę. Pomiędzy drzewami unosi się delikatna mgiełka. Snuje się pomiędzy nimi, nasłuchuje naszych rozmów, lecz wciąż się oddala nie pozwalając nam wejść w jej otchłań. To dzikość Bieszczadów.

Czerwony szlak słowacki.

Na granicy polsko-słowackiej.

Okrąglik (słow. Kruhliak; 1101 m n.p.m.).

Okrąglik.

Karłowate buki.

Na moment pojawia się słońce, lecz chmury wciąż uparcie zasklepiają niebo. Nieliczne płaty śniegu wciąż mogą cieszyć się żywotem. Nie stopnieją, dopóki w Bieszczady nie przyjdzie prawdziwa wiosna. Tymczasem wychodzimy na połoninę pokrywającą część wierzchołkową Jasła, najwyższego szczytu na trasie dzisiejszej wędrówki. Krótkie podejście za czerwonymi znakami szlaku nie prowadzi jednak na sam wierzchołek. Musimy kawałek odejść ze szlaku na północny wschód, aby wejść na kulminację góry oznaczoną geodezyjnym betonowym trójnogiem. Docieramy tam na godzinę 12.50.

Na szczycie Jasła spotykamy wesołą grupkę z Jasła, ale (jak sami podkreślają) nie są mieszkańcami góry z trójnogiem na szczycie, której wierzchołek właśnie zdobyliśmy, lecz miasta o takiej samej nazwie. Pozdrawiamy Was, ludzie z Jasła - może jeszcze gdzieś się spotkamy, na jakimś wspólnym wyjeździe. Nasza wędrówka łączy prawdziwych ludzi gór, gdzie życzliwość, przyjaźń i wyrozumiałość przerasta wszystkie różnice. Wędrujemy dla przeżywania fascynującego piękna krajobrazu i bogactwa przyrody. Znajdujemy czas na to by zatrzymać się na szlaku i zobaczyć co nam on oferuje. Nie biegniemy by zaliczyć jego dystans, bo ileż piękna można wtedy przeoczyć. Idziemy nie tylko aby pokonać dystans, ale też aby coś zobaczyć i doznać szczególnego spotkania z przyrodą i drugim człowiekiem, z którym można podzielić się wrażeniami. W myślach przychodzą słowa Waltera Hagen’a, które mogłyby być mottem naszej wędrówki: „Nie śpiesz się, nie zamartwiaj. Przybyłeś na ten świat jedynie z krótką wizytą. Dlatego nie zapominaj schylić się i powąchać kwiaty”.

W drodze na Jasło.

Jasło (1153 m n.p.m.) i ludzie z Jasła.

Żegnamy się z ludźmi z Jasła, wracamy na czerwony szlak. Połoniną schodzimy na przełęcz, a z niej wspinamy się krótko na Szczawnik (1098 m n.p.m.). Śnieg zaczyna znów prószyć, śnieżynki wpadają za kołnierz. Trzeba zaciągnąć kaptury na kilka minut. Za Szczawnikiem przestaje padać, a zza chmur pokazuje się słońce. Mokry grunt lasu zaczyna intensywnie parować. Las ten jest przedziwny, tajemniczy. Wśród buków goszczą okazy jaworów, a jeden z nich, jakby przekręcony na prawo, intryguje pustym, otwartym pniem. Dalej mamy buka o kilkunastu konarach wyrastających z jednego korzenia. Fantazja przyrody nie ma tutaj granic. Ta fantazja towarzyszy nam do szczytu Małego Jasła, szczytu do którego docieramy o godzinie 13.50.

Przed Szczawnikiem.

Na zejściu z Jasła.

Widok na Jasło z podejścia na Szczawnik.

Bukowy las,

Ziemia paruje.

Wejście do bukowego lasu z domieszką jawora.

Dziwny jawor.

Jeden, czy wiele buków?

Małe Jasło.

Na Małym Jaśle zatrzymują nas chwilę rozległe widoki. Z prawej Łapiennik, Krzemienna i Czernina, i dolina Dołżyczki. Z lewej piętrzy się masyw Hyrlatej, zza której wychyla się kontur Matragony. Na wprost nas ciągnie się grzbiet opadający do Cisnej, ten którym podążamy. Rysują się na nim jeszcze dwa wzniesienia: Worwosoka i Rożki. Dalej widoczne jest Pasmo Wysokiego Działu, gdzie jutrzejszego dnia tworzyć będziemy swoją historię.

Małe Jasło (1097 m n.p.m.).

Przed nami grzbiet z Worwosoką i Rożkami.

Dolina Dołżyczki.

Na Worwosoce widać środek grupy. Z początku wydaje się, że zawracają, ale po chwili obserwacji orientujemy się, że mijają się z inną grupą turystów. Schodzimy na przełęcz, pokrytą połoniną. Przed przełęczą na szlaku rośnie kilka świerków w grupce. Przechodzimy między nimi i wkrótce krótkim podejściem wchodzimy na szczyt Worwosoki. Jest tutaj Jacek, Kinga, Andrzej, Ewa. Siadamy na odpoczynek i dla pięknej południowej panoramy, sięgające dalekich, mniej znanych pasm słowackich znajdujących się za grzbietem granicznym, na którym kulminują Czerenin, Stryb, Sinkowa i Rypi Wierch. Przed tym pasmem widać dolinę otoczoną zewsząd lesistymi górami. Są to Roztoki Górne, obecnie niewielka osada z kilkoma zabudowaniami. Leży na drodze z Majdanu do Przełęczy nad Roztokami. Niegdyś przełęcz ta miała znaczenie strategiczne. Prowadził przez nią szlak handlowy na Węgry. Dawniej roztoki Górne były wsią królewską, w której mieszkali Bojkowie. Według badaczy wieś ta leżała na pograniczu bojkowsko-łemkowskim. Solinka leżąca nieco dalej uznawana była już za wieś łemkowską.

Wkrótce dochodzą nas Marek i Alicja, którzy zabawili dłużej na Jaśle. Wkrótce też na Worwosokę wchodzi „czoło” niewielkiej grupki znajomych, także przemierzająca Główny Szlak Beskidzki. Na moment zatrzymują się na uścisk dłoni. Z pewnością za niedługo będą nas mijać kolejne osoby z tej grupy, bo raczej nie skorzy jesteśmy do pośpiechu. Jest zbyt ładnie tutaj, aby gnać szybko, a czasu też mamy nadto i pogoda zrobiła się całkiem niezła. Minęły już chyba na dobre ostatnie wiosenne oddechy zimy.

Schodzimy z Małego Jasła. W tle Pasmo Durnej i Łopiennika.

Przed nami Worwosoka i dalej Rożki.

Widok na Pasmo Łopiennika i Durnej.

Małe Jasło - widok z podejścia na Worowosokę.

Worwosoka (1024 m n.p.m.)

Pasmo Łopiennika i Durnej.

Mija czternasta. Przed nami jeszcze leśne Rożki (943 m n.p.m.), przez które szlak przechodzi trawersem po wschodnich, a potem wschodnio-północnych stokach. Za Rożkami szlak skręca 90 stopni w prawo i odtąd mamy już tylko w dół. Przechodzimy przez jednolity bukowy las. Z jego runa wyrastają niewielkie, młode świerki. Zielenią się kępki traw. Wychodzimy na moment z tego pięknego lasu, aby przeciąć utwardzoną drogę leśną. Za drogą nachylenie stoku wyraźnie łagodnieje.

O godzinie 15.50 przechodzimy obok miejsca katastrofy śmigłowca, z załogą biorącą udział w popularnym programie telewizyjnym „997”. Zdarzenie to miało miejsce 10 stycznia 1991 roku, przed godziną 10.00. Śmigłowiec Mi-8T ze 103 Pułku Lotniczego Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW po wystartowaniu leciał spokojnie na wysokości 40 metrów wzdłuż rzeki Solinka. Po kilku minutach okolicą wstrząsnął potężny huk roztrzaskującego się śmigłowca. Świadkowie podają, że widzieli jak maszyna przed katastrofą wyłoniła się zza wzniesienia Rożki. Krążyła w powietrzu jednak była odwrócona niemal całkowicie podłogą do góry. Na pokładzie śmigłowca znajdowało się 10 osób - wszyscy zginęli na miejscu.

Lot ten miał na celu sprawdzenie z powietrza warunków pogodowych, bo nad Cisną widoczne były niewielkie oznaki załamania pogody i chciano zobaczyć, czy może ono przekształcić się w ulewę uniemożliwiającą zdjęcia. Dowódca zgodził się zabrać na pokład pasażerów, którzy chcieli skorzystać z okazji i obejrzeć z lotu ptaka okolicę. Do śmigłowca wsiadło sześciu policjantów i jeden pracownik cywilny Policji.

Rok później powstał obelisk upamiętniający ofiary tej katastrofy. Jednym z jego inicjatorów był policjant, który chciał wówczas wsiąść do śmigłowca z ośmioletnim synem, lecz odradzono mu tego, bo niedawno miał wypadek, po którym nie był jeszcze w pełni sprawny. Miał trudności z chodzeniem. Jego miejsce zajął komendant posterunku w Cisnej Zdzisław Marciniak, który zdążył wsiąść do maszyny niemal w ostatniej chwili. Gdyby spóźnił się kilka minut nie poleciałby.

Bukowy las z młodymi świerkami.

Obelisk w miejscu katastrofy śmigłowca Mi-8T.

Za obeliskiem mamy krótki, ale bardzo błotnisty odcinek szlaku. Szlak dzieli się drogą z płynącym ciekiem, wpływającym nieco niżej do Solinki. U jego ujścia opłukujemy buty z błota. Jesteśmy już praktycznie u celu dzisiejszej wędrówki. Na drugi brzeg Solinki przedostajemy się mostem bieszczadzkiej kolejki wąskotorowej. Po drugiej stronie rzeki stoi „Siekierezada” jedna z najbardziej znanych knajp w Cisnej. Mówi się o niej, że jest tak samo kultowa, jak i przereklamowana. Cokolwiek by nie mówić, ma niepowtarzalny wystrój i klimat - siekiery wbite w stoły, na ścianach bieszczadzkie diabły i poroża, zwisające łańcuchy i bieszczadzkie piwo. Zaglądnąć tam trzeba, choćby raz.

Most bieszczadzkiej kolejki wąskotorowej nad Solinką.

„Siekierezada” to ostatnie miejsce na przystanek przed odjazdem do bazy. Godzina 16.30 to planowy odjazd. Grupa jest solidna i na wyznaczoną godzinę wszyscy zajmują swoje miejsca w autokarach. Nazywamy ją Supergrupą nie bez przyczyny, bo tworzą ją wspaniali ludzie.

Kończąc można by na post scriptum dodać jeszcze
coś pisanego wierszem choć żadne z nas wieszcze
Prawdą jest i nie tylko to jest nasze zdanie,
i dla nikogo nie jest to żadne zdziwienie
gdy mówimy: jesteście turystyczne kwiecie,
Supergrupą, jeśli tego jeszcze nie wiecie,
w której wszyscy widzą jeden, wspólny kierunek,
gdzie króluje uśmiech, braterstwo i szacunek,
wszyscy ze sobą bardzo miło współpracują,
ideę wspólnego wędrowania szanują.

LINKI DO INNYCH OPISÓW Z TEJŻE WYPRAWY:
Połonina Wetlińska [GSB-03]
Pieśni wędrownego bractwa
Wysoki Dział [GSB-05]
Dolina Osławy i Osławicy [GSB-06]

GALERIE FOTOGRAFICZNE:
Przedwiośnie na Małym Jaśle

Udostępnij: