Rilski Monastyr

Góry Riła skrywają w sobie nie tylko piękno krajobrazowe i przyrodnicze, ale też najwspanialsze perły bułgarskiej kultury. Kultura ta o mało nie zanikła podczas blisko pięciowiecznej niewoli tureckiej w latach 1396-1877. Wypierana przez ludność turecką zasiedlającą podbite tereny przetrwała w odosobnionych klasztorach, dzięki zapobiegliwości mnichów, którzy skrupulatnie utrwalali bułgarskie dzieje i przekazywali je z pokolenia na pokolenie, aż do bułgarskiego odrodzenia narodowego.

W południowo-zachodniej części gór Riła, stoi ukryty głęboko w dolinie Riłskiej rzeki (bułg. Рилска река) najstarszy i najwspanialszy bułgarski klasztor - Rilski Monastyr (bułg. Рилски манастир). Leży pośród gór na wysokości około 1150 m n.p.m. Jest symbolem narodowej tożsamości Bułgarów, świętym miejscem przyciągającym rzesze turystów i pielgrzymów z całego świata. Został założony w 927 roku przez eremitę Iwana Rilskiego. Ówczesny jego pierwszy skromny klasztor - pustelnia powstał 3 kilometry dalej w głębi doliny. Początki obecnego klasztoru sięgają roku 1355, gdy pierwszy budynek zniszczyła lawina. Do budowy nowego klasztoru i cerkwi przyczynił się bogaty bojar Dragowoł Chrelio, który osiedlił się tutaj jako niezależny władca.

Rilski Monastyr (bułg. Рилски манастир).

Cerkiew i kompleks klasztorny wielokrotnie trawione były pożarami, przeżywały grabieże, ale za każdym razem mnisi i lud bułgarski przywracali im świetność, nawet w trudnych latach panowania tureckiego. Mnisi cały czas byli strażnikami bułgarskiej kultury i tradycji. Skrywali stare księgi, pisali nowe, pilnowali by Bułgarzy nie zapomnieli swojej mowy.

Brama południowo-wschodnia - Dupnicka.

Elewacja zewnętrzna klasztoru.

Wieża Chreli.

W 1833 roku przyszedł jednakł wielki pożar, który dokonał ogromnych zniszczeń. Ze starej zabudowy zachowała się jedynie wieża zwana wieżą Chreli. Natomiast ze starej cerkwi zachowały się drzwi ołtarzowe, tron Chrelia oraz dwie średniowieczne ikony: patrona klasztoru św. Iwana Rilskiego i św. Arseniusza. Zniszczoną cerkiew zburzono w 1834 roku. Naród bułgarski zjednoczył się składając dary na odbudowę ich największego centrum duchowego.

Sklepik pamiątkarski pod wieżą Chreli.

W latach 1834-37 wzniesiono nową, bogato zdobioną świątynię, którą dzisiaj możemy podziwiać. Nad jej budową pracowali najsłynniejsi mistrzowie bułgarskiej architektury, malarstwa i rzeźby w drewnie. Cały kompleks zajmuje obecnie 32 tys. m². Otoczono go murem o grubości 2 m i wysokim na 24 m. Te wysokie kamienne ściany z małymi oknami kojarzą się bardziej z twierdzą niż klasztorem. Stoi w ciszy doliny otoczony gęstymi lasami liściastymi.

W otoczeniu gęstego lasu wzniesiono nową świątynię.

Nad jej budową pracowali najsłynniejsi mistrzowie bułgarskiej architektury.

Ze starej zabudowy zachowała się jedynie wieża zwana wieżą Chreli.

Freski na sklepieniach podcieni wokół Monastyru.

Freski na zewnętrznych elewacjach.

Do wnętrza kompleksu klasztornego wchodzimy wprost z parkingu przez bramę południowo-wschodnią tzw. Dupnicką. Wychodzimy na czworokątny dziedziniec otoczony trójkondygnacyjną zabudową z drewnianymi krużgankami. Olśnienie wywołuje stojący na środku dziedzińca Monastyr Rilski. Misternie zdobiony, kolorowy jak z baśni, budynek świątyni zwieńczony trzema kopułami nie pozwala oderwać od siebie oczu. Lśni blaskiem piękna jakiego do tej pory nie widzieliśmy.

Na klasztornym dziedzińcu.

Grobowiec Neofita Rilskiego.

Obchodzimy cały dziedziniec wzdłuż imponujących krużganków łączących ponad 300 pokoi, cel mieszkalnych i innych pomieszczeń takich jak cztery kaplice, kuchnia, czy biblioteka przechowująca 250 rękopisów i 9000 starych druków. Są tu też pomieszczenia dla turystów i pielgrzymów, w których można przenocować rozkoszując się klasztorną ciszą i spokojem, zapadającym nad klasztorem zmierzchem a następnego dnia wstać i zobaczyć Monastyr Rilski w blasku wstającego słońca, a potem wyruszyć w dalszą drogę w góry.

Krużganki.

Strój dawnej straży klasztornej.

Są tu też dwa muzea klasztorne, które wnikliwie zwiedzamy. W jednym prezentowane są dawne pomieszczenia gospodarcze i sprzęt codziennego użytku mnichów m.in. oryginalna kuchnia klasztorna z 1817 roku, gdzie w olbrzymich kotłach przygotowywano posiłki nierzadko dla tysięcy pielgrzymów jednocześnie. Wychodzi z niej 22-metrowy komin przechodzący wszystkie kondygnacje klasztoru.

Wejście do kuchni klasztornej.

Piece w dawnej kuchni klasztornej.

Sprzęt kuchenny.

Młyn zbożowy.

W drugim muzeum (Muzeum Etnograficzne) prezentowane są zbiory z najcenniejszymi pamiątkami bogatej historii Monastyru Rilskiego. Są tu rękopisy i starodruki, akty darowizn na rzecz klasztoru wydane przez carów bułgarskich i sułtanów tureckich, uzbrojenie dawnej straży klasztornej, ikony, szkatuły i krzyże, szaty i naczynia liturgiczne. W kolekcji muzealne zobaczyć tutaj można m.in. oryginał statutu klasztoru z 1378 roku, z podpisem i pieczęcią Iwana Sziszmana.

Tron Chrelia.

Ekspozycja klasztornego muzeum.

Jednym z fascynujących eksponatów jest drewniany krzyż wykonany przez mnicha Rafaiła, z jednego kawałka drewna (81 cm × 43 cm), a przedstawiający 104 miniaturowe sceny biblijne z 650 postaciami ludzkimi mającymi wielkość ziarnka ryżu. Rafaił rzeźbił go misternie przez 12 lat, a gdy 1802 roku ukończył swe dzieło oślepł zupełnie.

Krzyż Rafaiła [fotografia pocztówkowa PD].

Miniaturowe sceny biblijne na Krzyżu Rafaiła.

Na koniec udajemy się do centralnego punktu Monastyru Rilskiego, do wnętrza cerkwi Świętej Bogurodzicy (bułg. храм „Рождество Богородично"). Stanowi ona połączenie dawnej trójnawowej świątyni z kopułowym kościołem na planie krzyża z góry Athos i włoskim kościołem zwieńczonym kopułą. Jej wnętrze wypełniają wspaniałe freski - dzieło wielu mistrzów m.in. sławnych braci Zahari Zograf i Dimitar Zograf. Łącznie znajduje się w nim 1200 malowideł ściennych, przedstawiających postacie donatorów, starotestamentowych władców, apostołów, anioły, demony i męczenników. Zdobione są one bogatymi motywami roślinnymi i ptasimi. Do najcenniejszych należy złocony ikonostas na ścianie ołtarzowej z 36 postaciami, wykonany przez artystów z Samokowa i Banska. Przy okazji większych świąt przed tym ikonostasem wystawiane są relikwie założyciela klasztoru Świętego Iwana Rilskiego. W głównej cerkwi znajduje się również grób cara Borysa III, ostatniego bułgarskiego monarchy.

Wnętrze Rilskiego Monastyru.

Wnętrze Rilskiego Monastyru [fotografia pocztówkowa PD].

W 1961 roku Monastyr Rilski został uznany za pomnik kultury, a w 1983 roku wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

Na zakończenie wycieczki wychodzimy północno-zachodnią bramą zwaną Samokowską poza klasztorne mury, gdzie korzystamy z usług działających placówek gastronomicznych, a także punktów pamiątkarskich w których można zostawić majątek. Pochodzilibyśmy jeszcze po klasztornych zakamarkach, udalibyśmy się na spacer w górę doliny, ale czas udać się dalej. Coś czeka na nas w słonecznej dziś Bułgarii.

Brama północno-zachodnia - Samokowska.

Zabudowa gastronomiczno-pamiątkarska.

Rilski Monastyr (bułg. Рилски манастир).

Udostępnij: