Camino Português variante Espiritual - etap 6

6

Padrón - Santiago de Compostela

22,6 km 433 m 198 m 7h00

POGODA NA TRASIE

noc	rano	południe	popołudnie	wieczór

Ostatni etap drogi do Santiago.

		do celu mamy
		22,6  km

OPIS TRASY

Opuszczamy Hotel Scala i idziemy 400 metrów poboczami szosy N-550 do słupka drogowskazu, z którego odczytać można, że do Santiago pozostało nam 23,030 km. Skręcamy przy nim w lewo i oddalamy się od ruchliwej szosy. Czeka nas mały labirynt ulic Romaris, Rueiro i Anteportas. W Tariio przecinamy strumień, który jest dopływem Sar, rzeki płynącej niedaleko nas po stronie zachodniej. Po opuszczeniu wioski Tarrio idziemy równolegle z linią kolejową, aż wracamy na szosę N-550 niedaleko przed barokową świątynią. Dystans do Santiago zmniejsza się w tym miejscu do 20 km.

Znajdujemy się w miejscowości A Escravitude, na królewskiej drodze z Pontevedra do Santiago. Stoi przy niej XVIII-wieczne Sanktuarium Matki Bożej Niewolniczej (Santuario da Escravitude). O źródle znajdującym się pod imponującymi schodami do tej wspaniałej świątyni opowiada się ciekawą i cudowną historię. Głosi ona, że w roku 1732 pewien chory mężczyzna z doliny Salnés zmierzał do Camino de Santiago, aby wyleczyć puchlinę wodną, zatrzymał się przy źródle, aby się napić. Nad źródłem zobaczył figurę Najświętszej Maryi Panny, Matki Boskiej. Napił się wody ze źródła i zaczął się modlić na widok wizerunku Matki Bożej. Wkrótce zauważył u siebie niezwykłą poprawę. Został tu na trzy dni, po których poczuł się całkowicie zdrowy. Z radości i wdzięczności wykrzyknął „Dziękuję Ci, Dziewico, która uwolniłaś mnie z niewoli mojej choroby!”. Wrócił do domu pieszo, a wóz i woły, które umożliwiały mu podróż podczas choroby został w ofierze Matce Bożej za niezwykłą łaskę, jaką otrzymał.

Ta historia jest częścią genezy tego sanktuarium, którą zaczęto budować dzięki datkom uzdrowionego podróżnika oraz innym wiernym, którzy pielgrzymowali z wiarą po wspomnianym cudzie. Najpierw powstała tu kaplica, do której przeniesiono figurę Matki Boskiej. Prace nad kościołem zostały ukończone w 1886 roku. Patronką kościoła stała się Matka Boża, którą zwano Niewolniczą od cudu uwolnienia z niewoli choroby. Podobnie nazwa miejscowości Escravitude ma ścisły związek z Sanktuarium (w języku galicyjskim słowo „escravitude” oznacza niewolnictwo). Imię Matki Bożej Niewolniczej uosabia jej moc wyzwolenia, zerwania więzów choroby, czy nieszczęścia, które zniewalają człowieka na ciele i duszy.

Jest jeszcze jedna, o wiele starsza historia, związana z powstaniem figury Matki Bożej. Została wykonana z kamienia na zlecenie proboszcza, Juana Páeza Mondragóna, krótko po 1582 roku, jako wotum wielkiej łaski od Najświętszej Dziewicy, po wyjściu bez szwanku, kiedy miał zostać przygnieciony przez drzewo. Podczas tego wypadku wezwał on Najświętszą Dziewicę, która uwolniła go od niebezpieczeństwa. Figura została umieszczona nad źródłem, nazywanym od tego momentu Świętą Fontanną.

Obecna świątynia zastąpiła pierwotnie postawioną kaplicę. Jest ogromna i wspaniała, zbudowana niedaleko rzeki Sar, zaledwie 16 km szosą od Santiago de Compostela. Znajdujące się przed nią schody okrywają Świętą Fontannę i dają dostęp do atrium świątyni, nad którym wznoszą się dwie wysokie i eleganckie wieże. Kościół charakteryzuje solidna bryła, cała z kamienia. Jego budowa ukończona została w 1743 roku. W tym samym czasie Alejandro Domínguez, mieszkaniec Tuy (obecnie Pontevedra) otrzymał zlecenie na namalowanie i pozłocenie ołtarza oraz głównej kaplicy tego sanktuarium, gdzie znajduje się figura La Esclavitud. Reszta prac została ukończona w 1750 roku, zgodnie z inskrypcją wygrawerowaną nad Świętą Fontanną: „Hoc opus conclusum vidimus, anno Domini 1750”, czyli osiemnaście lat po cudownym uzdrowieniu chorego mężczyzny.

Kościół został zbudowany na planie krzyża łacińskiego, jako świątynia jednonawowa: długość około 42 m, szerokość kaplic 18 m, a pozostałych 7 m. W budowli widoczne są wpływy sanktuarium w Compostela, zarówno w formach architektonicznych, jak i dekoracyjnych wewnątrz i na zewnątrz, w tym poprzez wyniosłe wieże. Na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny, w którym znajduje się cudowny figura Matki Boskiej, wyróżniająca się bogactwem i wspaniałością. Jest to granitowa rzeźba, mająca mniej niż metr wysokości. Matka Boska stoi, trzymając Dzieciątko na lewej ręce, a prawą podaje Mu owoc pochodzący z regionu. Nosi tunikę, szeroki płaszcz opadający z głowy na plecy i zachodzący na dolną część ciała z przodu zebrany pod lewym ramieniem. Na głowie ma welon. Dziecko ma na sobie prostą tunikę. Pod względem ikonograficznym i estetycznym wizerunek ten wydaje się w pewnym stopniu powiązany z dziełami Cornielisa de Holandy, rzeźbiarza tworzącego w Santiago de Compostela w pierwszej połowie XVI wieku.

Za Sanktuarium Escravitude, skręcamy w prawo i wspinamy się lekko boczną drogą, która przechodzi obok romańskiego kościoła Santa María w Cruces (Igrexa de Santa María de Cruces). Dalej idziemy przez obszary rolnicze i luźną zabudowę wsi Areal. Po jakimś czasie docieramy do szosy N-550, w miejscu ronda, przy którym stoi kawiarnia i restauracja „A Milagrosa”. Idziemy krótko wzdłuż tej szosy. Wygodnie będzie przejść wcześniej na drugą stronę korzystając z pasów przy rondzie. Szosę opuszczamy przed polecaną przez pielgrzymów restauracją „Novegil”. Oddalamy się znów nieco od ruchliwej szosy, maszerujemy obrzeżami wioski Picaraña, następnie terenami leśnymi.

Przed nami wzgórze z legendarnym Castro Lupario, z którym łączą się legendy o królowej Raíña Lupa i apostole Santiago. Również w Kodeksie Kalikstyńskim (Códice Calixtino) pojawia się kobieta o imieniu Lupa, utożsamiana z królową Raíña Lupa, u której złożone zostały szczątki apostoła Santiago, przywiezione do Irii Flavii. Nic o tym nie mówią Ewangelie, które wspominają o Jakubie Starszym w 18 miejscach, ani Dzieje Apostolskie, w których Jakub Starszy pojawia się 2 krotnie. Szerokiego opisu doczekał się spod pióra włoskiego dominikanina, późniejszego arcybiskup Genui, Jakuba de Voragine w słynnej „Złotej legendzie” (łac. Legenda aurea), jednego z najpopularniejszych średniowiecznych zbiorów żywotów świętych, legend hagiograficznych i opowiadań apokryficznych.

Jakub apostoł, syn Zebedeusza, głosił po wniebowstąpieniu naszego Pana w Żydach i Samarii, a potem został wysłany do Hiszpanii, aby siać tam słowo Jezusa Chrystusa. Ale kiedy tam był, niewiele skorzystał, bo nawrócił do prawa Chrystusa tylko dziewięciu uczniów, z których dwóch tam zostawił, aby głosili słowo Boże, a pozostałych siedmiu zabrał ze sobą i wrócił z powrotem do Judei. (…)

Abiatar, który był biskupem tego roku, podburzył lud przeciwko niemu, a następnie założyli mu sznur na szyję i przyprowadzili go do Heroda Agryppy. A gdy został prowadzony, aby go ściąć na rozkaz Heroda, człowiek sparaliżowany zawołał do niego. I przywrócił mu zdrowie i powiedział: W imię Jezusa Chrystusa, dla którego jestem prowadzony, aby mnie ściąć, wstań i bądź cały zdrowy, i błogosław naszego Pana, twego Stwórcę. I natychmiast wstał i był cały zdrowy. Pewien uczony w Piśmie imieniem Jozjasz, który założył mu sznur na szyję i pociągnął go, widząc ten cud, upadł mu do stóp i zażądał od niego przebaczenia i aby mógł zostać ochrzczony; a gdy Abiatar to zobaczył, kazał go pojmać i powiedział mu: Ale jeśli nie przeklniesz imię Chrystusa, zostaniesz ścięty razem z nim. Do którego Jozjasz rzekł: Bądź przeklęty i przeklęci wszyscy twoi bogowie, a imię naszego Pana Jezusa Chrystusa niech będzie błogosławione na wieki. Wtedy Abiatar rozkazał uderzyć go pięściami w usta i wysłał wiadomość do Heroda, i uzyskał zgodę, aby został ścięty razem z Jakubem. A gdy obaj mieli zostać ścięci, św. Jakub zażądał dzbanka wody od tego, który miał im ściąć głowy, i ochrzcił nią Jozjasza, a następnie obaj zostali ścięci i ponieśli śmierć męczeńską. Apostoł Jakub został ścięty ósmego kalendy kwietnia w dzień Zwiastowania Matki Bożej, a ósmego kalendy sierpnia został przeniesiony do Composteli. A trzeciej kalendy stycznia został pochowany, gdyż budowa jego grobu miała miejsce od sierpnia do stycznia, dlatego też kościół ustanowił, że jego święto będzie obchodzone w ósmych kalendach sierpnia, kiedy jest to najbardziej dogodny czas.

 

I jak mówi Mistrz Jan Beleth, który pilnie dokonał tego tłumaczenia: Kiedy błogosławiony Apostoł Jakub został ścięty, jego uczniowie zabrali ciało nocą z obawy przed Żydami i zabrali je na statek, i powierzyli woli naszego Pana jego pochówek, i weszli na statek bez żagla i steru. I dzięki postępowaniu anioła naszego Pana przybyli do Galicji w królestwie Lupa. W Hiszpanii była królowa, która musiała nazwać, a także zasłużyć na swoje życie, Lupa, co po angielsku znaczy tyle, co wilczyca. A potem uczniowie Jakuba Apostoła wynieśli jego ciało i złożyli je na wielkim kamieniu. I natychmiast kamień przyjął ciało do siebie, jakby było miękkim woskiem, i uczynił z ciała kamień, jakby był grobowcem. Wtedy uczniowie poszli do królowej Lupy i powiedzieli jej: Nasz Pan Jezus Chrystus posłał ci ciało swego ucznia, tak że tego, którego nie przyjmiesz żywego, przyjmiesz martwego, a potem wyrecytowali jej cud z rozkazu; jak przybyli bez żadnego guwernantki statku i zażądali od niej miejsca dogodnego do jego świętego grobu. A gdy królowa to usłyszała, wysłała ich do okrutnego człowieka, przez zdradę i podstęp, jak mówi Mistrz Beleth, a niektórzy mówią, że do króla Hiszpanii, aby uzyskać jego zgodę na tę sprawę, a on ich pojmał i wsadził do więzienia. A gdy był na obiedzie, anioł naszego Pana otworzył więzienie i pozwolił im uciec wszystkim na wolności. A gdy się o tym dowiedział, posłał pośpiesznie rycerzy, aby ich pojmać, a gdy rycerze ci przechodzili, aby przejść przez most, most się załamał i zawalił, a oni wpadli do wody i utonęli. A gdy to usłyszał, pożałował tego i zwątpił o siebie i o swój lud, i wysłał za nimi, modląc się, aby wrócili, i że on uczyni to samo, co oni sami. A potem wrócili i nawrócili ludzi tego miasta na wiarę Bożą. A gdy królowa Lupa to usłyszała, była bardzo zasmucona, a gdy przyszli do niej ponownie, opowiedzieli jej o umowie króla. Odpowiedziała: Weźcie woły, które mam na tamtej górze, i dołączcie je i zaprzęgnijcie do mojego wozu lub rydwanu, a następnie przynieście ciało waszego pana i zbudujcie mu takie miejsce, jakie chcecie, i powiedziała im to podstępem i drwiną, bo dobrze wiedziała, że nie ma wołów, tylko dzikie byki, i przypuszczała, że nigdy nie dołączą ich do jej rydwanu, a gdyby były tak dołączone i zaprzęgnięte do rydwanu, biegaliby tu i tam, i rozbiliby rydwan, i zrzucili ciało i zabili je. Ale nie ma mądrości przeciwko Bogu. A potem oni, którzy nie wiedzieli nic o złej odwadze królowej, poszli na górę i tam znaleźli smoka rzucającego na nich ogień, i pobiegli na nich. I uczynili znak krzyża, a on rozbił go na dwie części. A potem uczynili znak krzyża na bykach, a one natychmiast stały się łagodne jak baranki. Potem wzięli je i zaprzęgli do rydwanu, i zabrali ciało Jakuba z kamieniem, na którym je położyli, i położyli na rydwanie, a dzikie byki, nie rządząc ani nie kierując żadnym ciałem, wywiozły je na środek pałacu królowej Lupy. A kiedy to ujrzała, zawstydziła się i uwierzyła, i została ochrzczona, i oddała im wszystko, czego żądali, i poświęciła swój pałac kościołowi i uposażyła go wielce, a potem zakończyła swoje życie dobrymi uczynkami.

Jakuba de Voragine, Złota legenda: Święty Jakub Starszy (fragm.)

źródło: The Internet Medieval Sourcebook

Na naszej drodze pojawia się możliwość odwiedzenia Castro Lupario, miejsca otoczone legendą i historią.¹ Ten zakątek jest tak zagadkowy, że do dziś nie ma pewności czego pozostałości można tam zobaczyć. Mercedeusz Juan de Azcona zanotował w 1532 roku, że: „...pomiędzy drogą do Padrón i Santiago znajduje się wieża zwana Sixto, w pobliżu Sancto Antonino, a także miejsce zwane Franco, gdzie podobno mieszkała królowa Luparia”. Ciekawy opis umocnień podaje kronikarz Mauro Castellá Ferrer w 1610 roku:

Lupa mieszkała w zamku, twierdzy otoczonej grubymi murami, które w niektórych miejscach mają nawet dwanaście stóp szerokości, wewnątrz których jest tak dużo miejsca, że może pomieścić oddział czterech tysięcy ludzi, a nawet więcej; do dziś zachowały się jej spore fragmenty, w niektórych miejscach ma wysokość piki (niech Bóg zachowa te wspomnienia dla czci swojego Apostoła). Zamek znajdował się pośrodku tego placu, którego fundamenty można dziś zobaczyć. Od wejścia do pierwszego muru prowadzi do niego wąska ulica o szerokości ośmiu stóp, zbudowana z jednej strony, a z drugiej strony z grubego muru. Ślady twierdzy znajdują się w silnym miejscu, które zajmuje koronę wysokiego wzgórza, 2 ligi od Iria, obok Francos, po lewej stronie drogi prowadzącej do Composteli, od której jest oddalona o kolejne 2 ligi. Obecnie nazywają ją Castro Lupario, tak jak ją kiedyś nazywali. Nazwa ta zawsze była zachowana, można ją znaleźć w historii Composteli i wielu pismach domu apostolskiego. Miało i nadal ma tę nazwę, ponieważ należało do Pani Lupy. Od niedawna, ze względu na pustelnię, która została tam założona nazywano ją również Castro de San Antonino.

Opis ten odzwierciedla rycina mapy przedstawiająca twierdzę Castro Lupario.

Mapa drogi Translatio Jakuba Apostoła
z „Historii del Apostol de Iesus Christo Sanctiago Zebedeo”
autorstwa Mauro Castellá Ferrer z 1610 roku.

Obecnie znajdziemy tu jedynie pozostałości w postaci fragmentów kamiennego muru, o różnej wysokości i szerokości (osiągają trzy metry wysokości i jeden metr szerokości). Otaczały najprawdopodobniej celtyckie lub iberyjskie Oppidum, chroniące dawną organizację plemienną. Po podboju rzymskim miejsce to mogło być twierdzą, w której stacjonował oddział dwóch legionów. Mogą o tym świadczyć znalezione kawałki rzymskiej cegły i terra sigillata, a także rzymska brukowana droga u stóp wzgórza, która łączyła się z tą, która prowadziła z Iria do Asseconia, przechodzącą u podnóża również przez most o jednym łuku, który nadal znajduje się nad rzeką Tinto, która obmywa podnóże Castro Lupario. Płaskowyż przecięty jest również przez mury prawdopodobnie należące do średniowiecznej twierdzy, zbudowanej nad przejściem wzdłuż starej drogi przechodzącej przez Ponte de Francos przez rzekę Tinto w kierunku doliny Amaía. Szczyt ma walory widokowe, choć jest obecnie trochę zarośnięty. Z pewnością miał walory strategiczne, gdyż pozwalał kontrolować doliny rzek Sar i Tinto oraz ich otoczenie. Istnieje przypuszczenie, że istniejąca tu twierdza mogła też należeć do ochrony średniowiecznego szlaku do Santiago, zwanego „Eira dos Mouros”.

Jeszcze pod koniec XIX wieku, niektóre pozostałości zamku opisanego przez Castellá Ferrer nadal istniały, chociaż były w stanie ruiny, co odnotował hiszpański pisarz i historyk Antonio López Ferreiro. Stała tam konstrukcja wieży wznoszącej się pośrodku o wymiarach 69 stóp długości i 39 stóp szerokości. Ferreiro odkrył również pozostałości wieży broniącej wejścia do zewnętrznego muru otwartego na północ od fortu, którego obwód wewnętrzny wynosił około 600 metrów. Kilkadziesiąt lat po jego opisie wszelkie ślady zniknęły, tak po wspomnianej wieży, jak również po zamku i wewnętrznych zabudowaniach.

W 2009 roku Castro Lupario został uznany za obiekt dziedzictwa kulturowego (BIC) i wytyczono do niego szlak turystyczny „Ruta do Castro Lupario i Río Sar”. U stóp wzgórza mamy bardzo piękne zakątki natury i jeszcze coś wspaniałego...

Jest wiele pazo, ten w Faramello, jest wyjątkowy.

Emilia Pardo Bazán – hiszpańska pisarka i poetka

Farmello to najczęściej odwiedzane Pazo w Galicji (rezydencja dworska), gdzie poczuć można jakbyśmy odbyli podróż do przeszłości. Wsłuchać się można tam w trzy wieki ekscytującej historii i to w spektakularnym otoczeniu naturalnego piękna przyrody, która wydaje się być tam głównym gospodarzem. Stawy, fontanny, kanały, czyli woda w otoczeniu pasjonującej kamiennej budowli. Pazo Faramello pochodzi z początku XVIII wieku, utrzymany w stylu barokowym starego miasta Compostela, ale z widocznymi wpływami włoskimi, które ujawniają genueńskie pochodzenie jego założyciela, markiza Piombino. Wyróżnia się wśród znanych dworów galicyjskich swoim przemysłowym pochodzeniem, gdyż działała w nim Królewska Fabryka Papieru, założona w 1710 roku. Do dziś można zobaczyć tu stare młyny z narzędziami do wytwarzania papieru. Pazo Faramello służyło jako letnia rezydencja Jego Królewskiej Mości Króla Alfonsa XIII i Infanta D. Luísa z Bawiery podczas ich wizyt w Santiago. W kaplicy Pazo (Capela das Neves) z 1727 roku znajduje się imponujący drewniany ołtarz wykonany przez jednego z barokowych rzeźbiarzy katedry w Santiago, mistrza José Gambino, urodzonego w Pazo. Pazo Farmello znalazło wiele odniesień historycznych, ale również literackich w twórczości najwybitniejszych pisarzy galicyjskich (Rosalía de Castro, Emilia Pardo Bazán). Pazo stoi w otoczeniu XIX-wiecznych ogrodów francuskich ulokowanych wzdłuż przełomu rzeki Angueira (Tinto). Miejsce to cechuje niezwykła różnorodność biologiczna. Występują tu: wydry, sowy, czaple siwe, dzikie kaczki, pstrągi, żaby rdzawe, wiewiórki, fretki, lisy rude, a także jaszczurka hiszpańska, zwana tu również jaszczurką turkusową, ze względu na kolor głowy przechodzący w niebieskawą barwę.

Trzeba już opuścić okolice Farmello i Castro Lupario. Przy szosie w Farmello mamy oczywiście bary „Mamba Jamba!”, a z drugiej strony „O Alpendre Do Camiño”, trochę dalej stoi albergue z restauracją. Podążamy szosą z minimalistycznym poboczem, ale ruch samochodowy jest na niej ma ogół spokojny. Szybko odchodzimy na lewo w na węższą drogę prowadzące przez terenu rolnicze. Wkrótce wchodzimy do wsi Francos, gdzie mijamy bardzo stary krzyż galicyjski pochodzący z XIV wieku, zwany krzyżem gotyckim. Uważany za jeden z ciekawszych w Galicji nie tylko ze względu na swój wiek, ale również wygląd. Jest niski, krępy. Poniżej głównej postaci Jezusa Ukrzyżowanego z dwóch stron dopatrzyć można się wizerunku św. Jakuba Apostoła, który potwierdza, że krzyż historycznie był wznoszony na Camino de Santiago. Łatwo można przeoczyć ten krzyż. Znajduje się po lewej stronie na zakręcie drogi za kaplicą San Martiño (Capela de San Martiño).

Po wyjściu z Francos przechodzimy tereny lesiste, następnie przechodzimy mostem nad linią kolejową do wsi Ramallosa. Podążamy wąskimi uliczkami przecinającymi się z innymi, dalej przechodzimy przez dwupasmową szosę DP-0205. Za zakrętem drogi przechodzimy mostkiem nad Tinto. Niedaleko od niego mijamy albergue „Casa Aldea” z bufetem w Pedreira. Maszerujemy dalej spokojnymi terenami wiejskim.

W Areeira po przecięciu Rúa Cascandelo napotykamy po prawej stronie drogi bardzo starą tawernę dla pielgrzymów, popularną wśród pielgrzymów na portugalskiej drodze w XVIII wieku. W niszy frontowej ściany tawerny ujrzeć można ciekawą figurę mnicha w czerwonych szatach, przedstawiającą Świętego Antoniego Wielkiego, znanego również jako Święty Antoni Pustelnik. Antoni Wielki pochodził z Egiptu (ur. 250 lub 251 w Koma, zm. 356 w pobliżu góry Kulzim), zwany był ojcem pustyni, na której prowadził pustelnicze życie w surowej ascezie. Jest często uznawany za pierwszego pustelnika, choć może nie być to do końca precyzyjne, biorąc pod uwagę starszego od niego św. Pawła z Teb, który żył w jego czasach. Pieczara, w której według tradycji żył św. Antoni, znajduje się 2 km od Klasztoru Świętego Antoniego na Pustyni Arabskiej w Egipcie. Ze spisanego przez św. Atanazego żywota Antoniego, dowiedzieć się można, że znosić musiał wiele ataków ze strony szatana, który go nękał, jawiąc mu się w różnych postaciach. Doznawał wtedy umacniających go wizji nadprzyrodzonych. Przedstawiany jest w stroju mnicha lub pustelnika, a jego atrybuty to: jeden, dwa lub nawet trzy diabły; diabeł z pucharem, dzwonek, dzwonek i laska, krzyż egipski w kształcie litery TAU (symbol chrześcijan aleksandryjskich, amulet do ochrony przed chorobą używany przez antoniańskich mnichów), księga reguły monastycznej, lampa, lampka oliwna, laska, lew kopiący grób, pochodnia, źródło i świnia, która ma uosabiać postać szatana. Przedstawiany jest też w scenie spotkania ze św. Pawłem z Teb. Na podstawie jego nauk i stylu życia sporządzono regułę, która przekroczyła granice Bliskiego Wschodu, docierając nawet do Rzymu. Antoni cieszył się długim życiem – zmarł w wieku 105 lat, z których 80 spędził na pustyni! Po śmierci od razu został otoczony gorącym kultem.

Można dostrzec wiele podobieństw między żywotem Świętego Antoniego Pustelnika i żyjącego znacznie później Świętego Franciszka z Asyżu. Obydwaj w młodym wieku zaakceptowali swoje powołanie i zdecydowali się wyrzec wszystkiego co posiadali, aby żyć w ubóstwie modląc się. Święty Franciszek zapewne inspirowany życiem mnichów żyjących wg reguły Świętego Antoniego Pustelnika postanowił uczynić Tau swoim symbolem i pieczęcią.

Skąd wizerunek Świętego Antoniego Pustelnika znalazł się tutaj w Hiszpani? Zakonnicy Antonianów od początku specjalizowali się w opiece nad chorymi na dżumę, trąd, świerzb, choroby weneryczne i inne, które były najgroźniejsze w tamtym czasie. Osiedlili się później również w miejscach przy drogach pielgrzymkowych do Santiago, gdzie opiekowali się pielgrzymami dotkniętymi chorobami. Święty Antoni Pustelnik, którego wizerunek widnieje na frontowej ścianie dawnej tawerny trzyma w ręku księgę, a u dołu widoczna jest świnia. Antonianie hodowali świnie, aby móc karmić ubogich. O świni, która stała się atrybutem świętego mówią też legendy. Jedna z nich mówi, że gdy Antoni podróżował drogą morską, locha położyła u jego stóp chore prosię. Święty uzdrowił ją znakiem krzyża i od tej pory prosię stało się jego nieodłącznym towarzyszem. Inna legenda mówi, że Antoni zstąpił do piekła, aby zmierzyć się z szatanem i uratować kilka dusz. Aby odwrócić uwagę innych demonów, wysłał tam wcześniej swoją świnkę z zawiązanym na szyi dzwonkiem, który wywołał zamieszanie w piekle. On sam skorzystał z okazji i wykradł piekielny ogień, aby dać go ludziom.

Zbliżamy się do większego miasta o nazwie Milladoiro. Mijamy ostatnie obszary leśne przed tym miastem, gdzie mijamy słupek 9.87 km. Zostało nam więc mniej niż 10 kilometrów do Santiago. Zaraz za tym słupkiem przechodzimy ruchliwą estakadą z dwoma rondami nad jeszcze bardziej ruchliwą szosą VG-1.7. Wchodzimy na przedmieścia Milladoiro. Za skrzyżowaniem ze słupkiem 8,290 km (Rúa Codeseira, Rúa Magdalena, Rúa Novam, Travesia do Porto) po prawej mamy krótkie dojście uliczką do kaplicy św. Marii Magdaleny (Chapel of Saint Mary Magdalene).

Kaplica Marii Magdaleny w Milladoiro prawdopodobnie pochodzi z X lub XI wieku. Najstarsza odnaleziona wzmianka o tej świątyni pochodzi z 1539 roku. Pojawia się o niej informacja w późniejszej dokumentacji związanej z wizytą, która miała miejsce w 1598 roku, kiedy należała do szpitala Vello de Santiago. Pierwsza informacja o odprawianym w niej nabożeństwie pochodzą z pierwszej połowy XVIII wieku i wiemy z nich, że odprawiano w niej mszę śpiewaną, która gromadziła liczną rzeszę ludzi z całej okolicy. W 1863 roku kaplica uległa znacznemu zniszczeniu, dlatego z inicjatywy Francisco Iglesiasa Brei zorganizowano zbiórkę na jej gruntowny remont. W trakcie remontu podwyższono fasadę, zbudowano dzwonnicę z dwoma dzwonami, otwarto boczne drzwi i wzmocniono główne. Nie mniej jest to prosta budowla, podzielona na dwie części, z których jedna odpowiada zakrystii. Różne kształty ścian bocznych ujawniają różne okresy budowy, a najstarsza jest po lewej stronie. Fasada i dzwonnica nawiązują do barokowego stylu. Po drugiej stronie szczytu dachu znajduje się krzyż, który oznacza prezbiterium kaplicy.

Milladoiro jest w pewnym sensie satelitą Camino de Compostella, które rozwijało się u jego boku jako tańsza alternatywa do osiedlenia się przez młodych ludzi. Dla pielgrzymów podążających drogą portugalską było to miejsce, z którego po raz pierwszy mogli zobaczyć cel swojej długiej wędrówki. W tym miejscu pokłonem i uklęknięciem składali hołd wdzięczności i pokory, że udało się im dotrzeć już tutaj. Stąd też nazwa miasta kojarzona jest z łacińskim słowem humilliatorium, oznaczające kłanianie się czy też poniżanie. Inni mówią, że „milladoiro” jest deformacją miradoiro (hiszp. mirador), co w miejscowym języku galicyjskim przetłumaczyć można jako punkt widokowy, co również odnosi się do Santiago de Compostela i jego katedry.

Wspomnieć można też, że nazwa Milladoiro znana jest na świecie poprzez jeden z najbardziej cenionych na świecie zespołów muzyki celtyckiej i galicyjskiego folku, który przyjął swoją nazwę od nazwy miasta Milladoiro. Zespół ten powstał w 1979 roku, nagrywa i wykonuje muzykę mającą korzenie w Galicji. „A Galicia de Maeloc”, czy kolejny „O Berro Seco”, uważany za jego kontynuację, należą do klasyki muzyki galicyjskiej, w której wykorzystuje się popularną Gaitę, czyli rodzaj dud, a ponadto szereg instrumentów perkusyjnych, strunowych i dętych, zwłaszcza takich jak kantabryjskie pitu montañés, czyli swego rodzaju stożkowatego szałamaja z siedmioma otworami z przodu i jednym z tyłu, na którym gra się podobnie jak na piszczałce dudowej. Wykorzystywane są również inne instrumenty, które uważa się za napływowe, po tym jak rozpoczęła się era pielgrzymowania do Santiago de Compostela. Średniowieczni pielgrzymi przynosili tu często z odległych miejsc inne instrumenty muzyczne, jak również style muzyczne, które częściowo zapewne asymilowały z tradycyjną muzyką galicyjską.

Po przystanku przy Kaplicy Marii Magdaleny i wspomnieniu tradycyjnej galicyjskiej muzy, wracamy na naszą drogę. Podążamy ulicą w kierunku szczytu wzgórza Monte Novo (266 m n.p.m.),³ porośniętego młodnikami, niewielkimi zalesieniami. Dzisiaj trudno stąd wypatrzeć Katedrę Santiago de Compostela. Z częściowo otwartych zboczy wzgórza popatrzeć można na rozległą panoramę Santiago de Compostela. Katedra powinna znajdować się na północnym wschodzie względem naszego położenia, ale trudniej ją wypatrzeć poprzez zagęszczoną zabudowę Santiago de Compostela. Jest częściowo przysłonięta przez wzgórze z najwspanialszym parkiem w Santiago de Compostela – Alameda. Za niedługo powinniśmy tam być i zobaczymy najokazalszą panoramę starej części Santiago de Compostela.

Znaki Camino nie prowadzą na pobliski wierzchołek Monte Novo, choć można tam łatwo dotrzeć lokalną drogą, a potem zejść niżej do szlaku, tak jak uczyniliśmy to ostatnim razem. Przed zagajnikami Monte Novo wchodzimy na leśną alejkę skręcającą w prawo. Poprzednio obraliśmy kierunek prosto, aby przejść w pobliżu szczytu Monte Novo. Schodzimy niżej zalesionym zboczem, potem mijamy niedużą posesję na polanie. Wchodzimy Rúa das Espiñas, następnie Rúa das Covas do Porto i docieramy na rzekę Vilar (Rego de Vilar). Tutaj przechodzimy pod estakadami węzła autostrad. Gdy znajdziemy się po drugiej stronie dróg oddalamy się od rzeki. Rúa do Beado kieruje nas z powrotem pod Monte Novo, a konkretnie pod północno-wschodnie zbocze tego wzgórza, do miejscowości A Rocha Vella. W sumie to chyba jest lepiej przejść na skróty przez to wzgórze, autostradę przejść powyżej mostem samochodowym z chodnikiem dla pieszych. Przy Parador la Rocha, droga odchodząca z tego mostu na prawo spotyka się ze szlakiem Camino.

Parador la Rocha znajdującym się przy słupku 5,733km to mały sklepik z pamiątkami z Camino (ponoć najtańsze magnesy, bransoletki, koszulki itd.). Jest tu też jedzenie i picie (być może ostatnia kawa z mlekiem przed Santiago i oczywiście pieczątka do Credencial).

Podążamy dalej wąską uliczką Rúa do Beado pomiędzy kamiennym domami. Po chwili z prawej mijamy większy budynek Centrum Społeczno-Kulturalnego (Centro Cívico da Rocha). Niedaleko stąd zobaczyć można resztki średniowiecznego zamku Rocha Forte⁴ (Castelo da Rocha Forte), który stał przy drodze do Santiago de Compostela. Z pewnością istniał już w 1253 roku, kiedy zostaje wymieniony po raz pierwszy w dokumentach. Został zbudowany przez arcybiskupa Juana Ariasa najprawdopodobniej około 1240 roku Dziwić może fakt, że zbudowany został nie na szczycie wzgórza, lecz w dolinie nad rzeką. Znajdował się jednak w strategicznym miejscu przy starej drodze do Santiago z Noia i Padrón, czyli przy drodze portugalskiej, którą przemierzali pielgrzymi. Była to jedna z przyczyn budowy zamku w takiej lokalizacji, a nie dominującej w terenie. Stąd można było kontrolować cały ruch do miasta. Ponadto zamek pełnił funkcję punktu kontrolnego na drodze do morza i z morza. Stanowił też ostatnią twierdzę obrony przed przewidywanymi najazdami, które mogłyby tutaj dotrzeć przez ujście Arousy i rzekę Ulla.

Miał też inne znaczenie ten zamek, oprócz oczywistych funkcji obronnych. Otóż dostarczał schronienia dla arcybiskupa Composteli przed buntującymi się mieszkańcami z obszaru podległego. Zamek Rocha Forte, bardziej niż jakikolwiek inny obiekt symbolizował władzę arcybiskupstwa Santiago, a jednocześnie był symbolem ucisku feudalnego. Zamek był budowlą znienawidzoną i budzącą strach miejscowych rolników. Stacjonujący w arcybiskupim zamku żołnierze często kradli bydło, porywali rolników w celu żądania okupu, czy nawet gwałcili kobiety. Stąd też kilkakrotnie wybuchały tu bunty przeciwko zamkowi i arcybiskupowi Composteli. Pierwsza udokumentowana konfrontacja miejscowej szlachty z biskupstwem miała miejsce w 1320 roku. Powstaniem dowodził wówczas Alfonso Suárez de Deza, członek rodziny Deza-Churruchao, jednej z najważniejszych w Galicji. Zamek został wtedy poważnie uszkodzony i musiał być odbudowany. Zamek Rocha Forte został ostatecznie zniszczony podczas innego buntu w 1467 roku. Z rodziną Churruchao i Zamkiem Rocha Forte wiąże się również jedna z galicyjskich legend.

Król Pedro I z Kastylii (Piotr I Okrutny) od czasu do czasu przyjeżdżał do Galicji, gdzie odwiedzał przyjaciół. Podczas jednej z takich wizyt poznał pewną kobietę z Composteli, w której zakochał się do szaleństwa i zdobył jej serce. Została jego kochanką. Kobieta ta była jedną z największych piękności tamtych czasów i było wielu, wśród rycerzy, a nawet wśród duchowieństwa, którzy jej pragnęli. Wśród nich był także arcybiskup Suero Gómez z Toledo, który był w kobiecie szaleńczo zakochany, jeszcze zanim król ją zdobył. Gdy arcybiskup zorientował się, że w sercu damy został zastąpiony przez króla, czuł się upokorzony. Zaczął wówczas przechwalać się, że dzieli się łaskami pięknej damy z królem. Król bardzo źle przyjął ten fakt, a że król i arcybiskup już od pewnego czasu nie byli w dobrych stosunkach, ta sytuacja tylko pogorszyła sprawę. Król postanowić zabić arcybiskupa. Wynajął do tego rycerzy, którzy nie darzyli arcybiskupa sympatią, a wśród nich byli ludzie z rodziny Churruchao. Stało się to 29 czerwca 1366 roku, czyli w dzień Bożego Ciała, kiedy arcybiskup prowadząc procesję przechodził przez Rúa da Balconada. Popularna pieśń głosi do dziś:

Pretiño z Calle Nova

w Calle da Balconada

z powodu kobiety

zabili arcybiskupa

Mordercy zostali otoczeni i zabici w zamku Rocha Forte. Natomiast większość pozostałych członków rodziny Churruchao nie mających nic wspólnego z tym okrutnym morderstwem przestała używać imienia, które ich identyfikowało. Dopełnieniem tej legendy jest powiedzenie, że w miejscu tego czynu można czasem zobaczyć kurę ze złotymi pisklętami, zwaną kurą churruchaos, która pokazuje się tylko przez chwilę, a potem już nigdy więcej nie objawia się tej samej osobie.

To jeden z wielu przekazów nawiązujących do wydarzeń, które faktycznie miały miejsce. Ten został zapisany z zbiorze tradycyjnych legend galicyjskich „As lendas tradizonais galegas” przez Leandro Carré Albarellos. Każda legenda zawiera ziarno prawdy z którego wyrosła, ale w tej przytoczonej jest wyjątkowo wiele faktów. Wydarzenie, o którym opowiada naprawdę miało miejsce, tego samego dnia i z udziałem wymienionych osób, z jedną właściwie tylko różnicą. Powodem zabójstwa nie była kobieta, choć prawdą jest, że króla Pedro I miał głośną kochankę, a była nią Doña María Padilla. Rzeczywistym motywem tej zbrodni były interesy polityczne w walce o sukcesję tronu Kastylii i Leonu, pomiędzy Piotrem I Okrutnym a Henrykiem II Trastámara, któremu sprzyjał arcybiskup Composteli. Piotr I znany był z licznych zabójstw, jakich się dopuścił w celu utrzymania się u władzy, stąd też jego przydomek „Okrutny”, który nadali mu jego przeciwnicy. Ostatecznie Henryk II pokonał Piotra I w bitwie pod Montiel (1369) i osobiście zamordował go podczas pertraktacji, co utorowało mu drogę do tronu.

Po dawnym zamku pozostały szczątki murów, zachowanych na długości 40 metrów w południowo-wschodniej części. Zachował się cały obwód wnętrza twierdzy z zarysami wież, a także pozostałości murów pomieszczeń. Podczas prac wykopaliskowych odsłonięto murowaną studnię o głębokości 3,7 metra. Znaleziono również bolaños, czyli pociski mające od 18 do 50 cm średnicy, używane przez urządzenia oblężnicze, które mogą być dowodem walk o twierdzę.

Przechodzimy nieduże rondo Praza da Rocha, do którego zbiegają się uliczki miejscowości A Rocha Vella. Wkraczamy na Rúa de Serafín Zas, z której po pewnym czasie robimy skręt w prawo na Rocha Nova. Przechodzimy nad linią kolejową, a po niedługim czasie mostem (Puente Vella de Arriba) nad rzeką Sar, tą samą, która towarzyszyła naszej wędrówce wczoraj. Przed wejściem na most po prawej widzimy budynek starego młyna Muíño da Cantaleta. Idziemy wzdłuż rzeki w cieniu nadrzecznych zagajników. Tunelem przechodzimy pod ruchliwą drogą SC-20, utrzymując atmosferę zacisza. Za tunelem mijamy kilka domów. Przed nami drugie przejście nad drogą SC-20, tym razem wiaduktem ponad nią. Jednak wcześniej mamy dwie opcje do wyboru. Na rozwidleniu dróg dwa słupki Camino z żółtymi strzałkami, ale bez podanych kilometrów. Oba warianty spotykają się przy Praza de Vigo w Santiago. Wariant odchodzący w lewo po przebyciu 1,7 km, prawy po 2,3 km. Trudno powiedzieć, który wariant jest lepszy, oba wiodą już przez zagęszczającą się aglomerację miejską Santiago de Compostela.

Ten dłuższy wiedzie przez dzielnicę Conxo, obok kościoła Nosa Señora da Mercé, zbudowanego w XII wieku w czasach arcybiskupa Diego Xelmíreza. Budynek kościoła zachował dwa skrzydła oryginalnego romańskiego krużganka, ale obecna fasada została zbudowana w XVII wieku. Na trasie krótszego wariantu mamy malutki kościółek św. Marty (Iglesia de Santa Marta).

Mijamy okazały Hotel Peregrino. Niecałe 700 m dalej mamy Park Alameda (Parque da Alameda), przy którym pachnie już starym miastem. To najbardziej znane tereny zielone w mieście, które łączą dziedzictwo architektoniczne i botaniczne, choć nie można go sklasyfikować cechami konkretnego rodzaju ogrodu. Znaleźć w nim można elementy ogrodu francuskiego, jak również angielskiego. Płuca stolicy Galicji. Park ma powierzchnię 56 087 m². Obejmuje nieduże wzgórze niegdyś zwane Poldros, a obecnie Santa Susana, znajdujące się na skraju starego miasta. Spacerując po nim natkniemy się na kilka urokliwych punktów widokowych na stare miasto, czy też na górę Monte Pedroso (461 m n.p.m.) oddaloną o 3 km od centrum Santiago. Park Alameda charakteryzuje się różnorodnością i wielkością gatunków drzew, wśród nich wyróżniają się gaj dębów, ogromne eukaliptusy gałkowe (Eucalyptus globulus) w tym największy nazwany „La Perona”, okaz jodły kaukaskiej (Abies nordmanniana) posadzony dla upamiętnienia wizyty Evy Duarte de Perón w Paseo de la Herradura w 1947 roku oraz lipy srebrzyste (Tilia tomentosa) na Campo de la Estrella. Park słynie też z 66 okazów kamelii japońskiej (Camellia japonica). Przy alejkach spacerowych znajdziemy oczka wodne, źródła z wodą pitną, stawy, miejsca odpoczynku z ławkami, plac zabaw dla dzieci i toalety publiczne. Park jest oświetlony nocną.

Park Alameda utworzony został w XIX wieku. Zachowały się na nim trzy odrębne przestrzenie, w których wytyczono równoległe ścieżki przeznaczone dla różnych grup społecznych - jedna dla biednych mieszkańców, druga dla szlachty, trzecia dla duchownych.

• Paseo da Alameda – znajduje się po wschodniej stronie, od strony Avenida Xoán Carlos I, którą przechodzi portugalskie Camino. Na skraju tej części parku stoi kaplica Matki Bożej z Pilar (Capela do Pilar) zbudowana w 1717 roku w stylu barokowym. To ostatnia świątynia przy szlaku naszego Camino znajdująca się przed naszym celem, Katedrą św. Jakuba w Santiago de Compostela. Patronująca kaplicy Matka Boża z Pilar (Matka Boża na Kolumnie), to ta sama, która miała ukazać się Jakubowi Apostołowi, zniechęconemu słabymi efektami pracy ewangelizacyjnej. Jakub chciał wówczas wracać do Jerozolimy, jednakże, gdy przebywał Caesaraugusta (dzisiejsza Saragossa), objawiła mu się Matka Boża na kolumnie, niesionej przez aniołów, która poleciła mu nie poddawać się, mówiąc:
  
  Synu, to miejsce jest przeznaczone do oddawania Mi czci. Dzięki tobie na moją pamiątkę ma tu być wzniesiony kościół. Troszcz się o tę kolumnę, na której ja jestem, ponieważ mój Syn, a twój Mistrz, nakazał aniołom, aby przynieśli ją z nieba. Przy tej kolumnie postawisz ołtarz. W tym miejscu, przez moją modlitwę i wstawiennictwo, moc Najwyższego dokonywać będzie niezwykłych znaków i cudów, szczególnie dla tych, którzy będą Mnie wzywać w swoich potrzebach. Kolumna ta będzie stać tutaj aż do skończenia świata.
  
  Tradycja głosi, że kolumna ta znajduje się dziś w bazylice Nuestra Señora del Pilar w Saragossie.
  
  Na wschód od kaplicy znajduje się m.in. kamienna fontanna, staw z malowniczymi mostkami, w którym chętnie czas spędza kilka kaczek. Na środku stawu stoi posąg Don Casto Méndez Núñez, galicyjskiego marynarza, kontradmirała Królewskiej Marynarki Wojennej Hiszpanii, który wyróżnił się swoim bohaterstwem w bitwie pod Callao.
  
  
• Carballeira de Santa Susana – obejmuje część szczytową wzgórza. Przypuszcza się, że niegdyś miejsce to zajęte było przez zamek, obecnie znajduje się na nim kościół św. Zuzanny z Bragi. Patronka tego kościoła była chrześcijańską dziewicą i męczennicą, która żyła w III wieku w rzymskim mieście Bracara Augusta. Budowę tego kościoła nakazał w XII wieku Diego Gelmírez (gal. Diego Xelmírez), pierwszy arcybiskup Santiago. W świątyni chciał złożyć relikwie św. Zuzanny przywiezione przez niego z Bragi, które wykradł tam wraz z relikwiami św. Fruttoso (gal. Froitoso), św. Kukufasa (San Covade), św. Wiktora (San Vítor) i św. Sylwestra (San Silestre). Kościół wzniesiono poza murami miasta, w obecnym gaju stuletnich dębów. Złożono w nim relikwie św. Zuzanny, a pozostałe w ołtarzach katedry św. Jakuba. Znajdowały się tam jeszcze przed przebudową kościoła, która nastąpiła w XVII i XVIII wieku. Z oryginalnych elementów romańskich tej świątyni pozostały m.in. główne drzwi, medaliony oraz okno. Z kolei relikwie św. Zuzanny zostały przeniesione do kaplicy św. Zuzanny przygotowanej w Katedrze. Natomiast historia pozostałych relikwii zmienia się w 1994 roku, kiedy część z nich została zwrócona do Bragi. Obecnie w kościele św. Zuzanny sprawowany jest obrządek kościoła anglikańskiego.
  
  
• Paseo da Ferradura – otacza wzgórze parkowe od zachodu i północnego wschodu, obejmując niejako wieńcem gaj dębowy. Od zachodu, gdzie do parku wprowadzają wspaniałe zakosy schodów. Wychodzimy nimi na taras otoczony balustradą z widokiem na kampus uniwersytecki. W sąsiedztwie tarasu stoi piękny monumentalny pomnik poświęcony galicyjskiej pisarce Rosalíi de Castro, wykonany z granitu w 1917 roku. Od północno-zachodniej strony przy Paseo da Ferradura znajdują się najbardziej znane i podziwiane punkty widokowe miasta. Rozpościera się z nich spektakularny widok na fasadę katedry wznoszącą się majestatycznie nad budynkami starego miasta. To najczęściej fotografowana pocztówka, prezentująca ponadczasowy obraz Santiago de Compostela. Miejsce polecane o każdej porze dnia, a nawet nocy. Paseo da Ferradura ciągnie się do wschodniego krańca parku Alameda, gdzie znajduje się Brama Faxeira, której strzegą dwa lwy postawione w 1885 roku, stąd też ten odcinek alejki spacerowej nazywany jest Paseo de los Leones.
  

Już na wyjściu z parku spotkamy Dwie Marie (Las dos Marias), wiecznie spacerujące w najstarszej części parku Alameda. Wzbudzają zainteresowanie wszystkich turystów i pielgrzymujących. Są chyba najbardziej znanymi i najczęściej fotografowanymi kobietami w Santiago de Compostela. Kim były? - zapewne każdy zastanawia się, gdy je zobaczy na swojej drodze. Las dos Marías to dwie siostry mieszkające w Santiago, które stały się symbolem walki z dyktaturą Franco. Urodziły się w 1898 i 1914 roku, nazywały w rzeczywistości Maruxa i Coralia Fandiño. Pomimo znacznej różnicy wieku, łączyła je nierozerwalna więź. Wychowały się w rodzinie 13-dzietnej. Podczas reżimu Franco, trzech braci brało czynny udział w organizacja opozycyjnej względem hiszpańskiego generała. Rodzina popadła w związku z tym w ciężkie represje, nękana przez tajną policję. Bracia działali w ukryciu. Wiele rodzeństwa zmarło z powodu obrażeń poniesionych podczas tortur, ale żadne nie zdradziło miejsca pobytu braci. Zmarli również rodzice. Siostry były wykwalifikowanymi krawcowymi, lecz w związku z represjami nie były w stanie znaleźć pracy. Wielu miejscowych było znanych z tego, że przekazywało kobietom żywność i inne niezbędne rzeczy. Pomogli im nawet, gdy na początku lat 60-tych burza zerwała dach ich domu. Mieszkańcy zebrali wówczas 250 000 peset i przekazali im w darowiźnie. W tamtym czasie było to wystarczająco dużo pieniędzy, aby kobiety mogły kupić nawet nowe mieszkanie. Maruxa i Coralia znane były ze zwyczaju wychodzenia o godzinie 14:00 na spacer. Spacerowały po parku Alameda Park i po starym mieście Santiago de Compostela. Ubierały się przy tym niezwykle barwne, w jaskrawe ubrania, buty na wysokich obcasach, na twarz nakładały wyrazisty makijaż. Szły razem ramię pod ramię, paląc tytoń jak mężczyźni, flirtując pomimo wieku z napotkanymi młodymi studentami. Było to wówczas zachowanie wykraczające poza społeczne normy moralne, jeśli chodzi o kobiety. Był to wyraz buntu wobec niesprawiedliwości i nierówności. Miejscowi chętnie dzielą się historiami o nich. Choć niektórzy przedstawiają je jak osoby schorowane psychiczne w związku z prześladowaniami, jednak powszechnie uważane są za symbol walki z uciskiem reżimu. Poprzez ekscentryczność zachowania stojącego w kontraście z normami społecznymi dyktatury, wielu widziało w nich cichy bunt przeciwko reżimowi, szept wolności. Maruxa i Coralia stały się tym samym jednymi z najsłynniejszych kobiet w Galicji. Maruxa, starsza siostra, zmarła w 1980 roku. Coralia przeprowadziła się do A Coruña, lecz to nie pomogło ukoić jej żalu po stracie siostry i trzy lata później dołączyła do niej w wieczności. Ich figury stojące od 1994 roku w parku Alameda przypominają o nieustępliwym duchu sióstr.

Coralia, młodsza i mniej śmiała (z lewej) i Maruxa (z prawej).

Wkraczamy do historycznego centrum Santiago de Compostela przez Rúa da Porta Faxeira. Nazwa tej krótkiej uliczki wzięła się od bramy miejskiej, która niegdyś tu istniała. W połowie XI wieku Santiago de Compostela otoczone zostało murem. Otaczał on obszar, który dziś odpowiada historycznemu centrum miasta. Zanikł pod koniec XIX wieku. Mur miejski Santiago de Compostela miał siedem bram, z których do dziś zachowała się tylko jedna: łuk Mazarelos. Z pozostałych zachowała się jedynie nazwa, jak w przypadku Porta do Camiño, Porta da Pena, czy Porta Faxeira, którą wkraczamy na uliczki starego miasta.

Skręcamy w lewo na Rúa do Franco. Na Praza do Obradoiro, główny plac historycznego centrum miasta, przy którym stoi katedra, zostało nam już tylko nieco ponad 300 metrów. Na Praza do Obradoiro mamy główne wejście do katedry, wznoszącej się nad miastem we wspaniałym gąszczu iglic i rzeźb. Pod nimi za wejściem skryte jest słynne i niezrównane pod względem artystycznym Pórtico de la Gloria (Portyk Chwały). Właśnie ze względu na Portyk Chwały wejście do katedry nie jest obecnie możliwe. Pielgrzymi udają się na drugą stronę katedry na Praza das Praterías, zwykle przez Rúa de Fonseca.

O Peregrino Escondido.

Jednak tradycyjne wejście do katedry dla pielgrzymów znajduje się od strony Praza das Praterías. Prowadzi tam Rúa de Fonseca, odchodząca w prawo przed murami katedry. Praza das Praterías nazwę zawdzięcza średniowiecznym cechom złotników. Do dzisiaj działają przy nim liczne zakłady jubilerskie, a także punkty pamiątkarskie. Plac podzielony jest na dwie płaszczyzny znajdujące się na różnych wysokościach, połączonych dużymi schodami. Na placu stoi piękna fontanna - Fonte dos Cabalos (Fontanna Koni) z 1829 roku z czterema końmi wylewającymi wodę z pysków. Pośrodku fontanny na wywyższonym cokole stoi marmurowa arka, zwieńczona postacią kobiecy, która trzyma gwiazdę Composteli.

To tutaj, gdy zapada noc, w świetle latarni pojawia się postać pielgrzyma-ducha (O Peregrino Escondido). Co on tam robi? Według legendy wciąż czeka na swoją ukochaną. Rzeczywistość to, czy iluzja?

Misja nasza został wypełniona. Dzisiaj już odetchnijmy, bo tej wędrówki cel został osiągnięty. Czas pokłonić się św. Jakubowi Apostołowi. Zróbmy to właśnie teraz.

Na dokładne zwiedzanie katedry i miasta będzie czas jutro. Dzisiaj moglibyśmy zagubić się w labiryncie pięknych uliczek starego Santiago de Compostela, wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Pospacerujmy, skosztujmy galicyjskiej kuchni, odpocznijmy.

Informacje pomocnicze:

¹ Castro Lupario – wejście na szczyt ze szlaku Camino Português.

Zobaczmy na własne oczy co zostało na szczycie Castro Lupario. Jedna z najkrótszych dróg na szczyt Castro Lupario prowadzi od słupka Camino 15,360 km. To miejsce, w którym ścieżka Camino przecina wąską asfaltową drogę. Gdy dotrzemy do tego skrzyżowania musimy skręcić w lewo na asfaltową drogę, która za chwilę łukiem zakręca w lewo przechodząc jednocześnie mostkiem nad rzeką Tinto. Za tym mostem jest ścieżka i kładka (120 m od słupka 15,360), która przeprowadza do miejsca odpoczynkowego, ładnie ulokowanego w lesie pomiędzy potokami. Dróżka wiedzie dalej przez niezwykle urokliwe tereny. Żal, że nie tędy wiedzie najkrótsza droga, ale w miarę wolnego czasu również ją można spenetrować. Aby odnaleźć najkrótszą ścieżkę na wzgórze podążać trzeba dalej asfaltową drogę, która za zakrętem wychodzi na skraj lasu. Idziemy do rozwidlenie dróg (190 m), przed którym odnajdziemy ścieżkę pnącą się po lesistym zboczu. Ścieżką tą zaczynamy podejście na szczyt wzgórza. Las porasta tylko częściowo zbacza, a więc szybko wychodzimy na otwartą przestrzeń. Gdy ścieżka doprowadzi nas do szerszej dróżki trawersującej zbocze (430 m), skręcamy na nią w prawo i kontynuujemy podejście. Dróżka ta wiedzie południowym stokiem. Około 15 m na prawo od naszej drogi znajduje się Petroglif Faramello² (Petróglifo do Faramello). Prowadzi do niego mniej wyraźna boczna ścieżka (640 m). Nasza droga za niedługo robi głębszy łuk przechodząc na wschodnie zbocze, gdzie spotyka się z szerszą drogą, przez którą wytyczono szlak rowerowy wiodący na szczyt wzgórza (980 m). Jesteśmy prawie u celu. Drogą ze szlakiem rowerowym podążamy już wprost na kopułę szczytową wzgórza (1300 m) Castro Lupario (140,6 m n.p.m.). Powrót najlepiej tą samą drogą do szlaku Camino, bądź szlakiem rowerowym, a potem asfaltową drogą Aldea Beca przez urokliwy Ponte de Paradela nad Río Tinto i dalej do wsi Francos, gdzie znajduje się słupek 13,800 km naszego Camino, zaraz przy kaplicy San Martiño. Obie możliwości powrotu do Camino Português mają ten sam dystans, a ten drugi jest łatwiejszy technicznie. W razie chęci zwiedzania rezydencji dworskiej w Farmello (Pazo de Farmello) można zejść jeszcze inną drogą, najpierw tą samą co wcześniej do Ponte de Pardela, a potem spacerową ścieżką wzdłuż Río Tinto na parking przy pięknym ogrodzie Xardín do Recordo. Dystans do przejścia jest również taki sam, jak poprzednich dróg. Z parkingu do Camino Português słupek 14,570 km jest 250 m, zaś do miejsca, w którym zeszliśmy z Camino 850 m dróżką u stóp wzgórza obchodzącą od północy rezydencję dworską w Farmello i przechodzącą przez wspomniane wcześniej miejsce odpoczynkowe nad Río Tinto.

² Petroglif Faramello (Petróglifo do Faramello) jest to pozioma płyta (skała) położona w gruncie na południowego stoku Castro Lupario, około 15 metrów od ścieżki schodzącej w kierunku wioski Angueira de Castro (Rois). Współrzędne geograficzne 42.812334573450954, -8.629572611490259. Mimo erozji zachowało się na nim kilka motywów, połączenie koncentrycznych okręgów i niewielki napis. Pochodzenie petroglifu nie zostało dotąd jasno ustalone.

³ Przejście przez Monte Novo (268 m n.p.m.): początek przy słupku 7,644 km (42.8486717N, 8.5800436), zakończenie przy słupku 5,733km (42.8580436N, 8.5763103W) przy sklepiku Parador la Rocha, dystans do przejścia 1,3 km, przewyższenie 18 m. Droga przechodzi w pobliżu ogrodzonej podstacji elektrycznej (niebezpieczne w czasie burzy). Szlak Camino między tymi punktami liczy 1,9 km długości i 16 m przewyższenia.

⁴ Zamek Rocha Forte (Castelo da Rocha Forte), współrzędne: 42.8609°N 8.5732°W.
Dojście do ruin dróżką wyłożoną betonowymi płytami z pobliskiej Rúa do Churruchao, odległość 360 m w jedną stronę.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 
Pilgrim’s Office
Rúa das Carretas, 33, Santiago de Compostela, 15705
otwarte cały rok w godzinach: 10:00 am – 18:00 pm.
e-mail: oficinadelperegrino@catedraldesantiago.es
tel. +34 981-568-846
WWW: https://oficinadelperegrino.com/

		do celu pozostało
		0,0  km

OBRAZY z CAMINO

		do celu pozostało
		0,0  km